Inżynier i Fizyk Medyczny 1/2015 vol. 4
47
artykuł
/
article
radioterapia
/
radiotherapy
Rys. 1
Stacjonarne techniki TBI: pacjent w pozycji stoją-
cej oraz b) pacjent w pozycji leżącej
Fot. 1
Ułożenie pacjenta w pozycji lateralnej
Fot. 2
Aparat kobaltowy do TBI
Źródło: Radiation Oncology Physics
Rys. 3
Pole omiatające w technice TBI
Fot. 3
Ułożenie pacjenta w pozycji PA
Rys. 2
Pole translacyjne. Pacjent przesuwany jest przez obszar
napromieniania
osłony napromieniowuje się dodatkowo promieniowaniem
elektronowym o energii zależnej od grubości ściany klatki
piersiowej. W ten sposób napromienia się osłoniętą wcze-
śniej osłonami płucnymi ścianę klatki piersiowej.
•
Technika translacyjna – chory napromieniany jest stacjonar-
nym polem generowanym przez aparat, którego ramię usta-
wione jest pod kątem 0° w stosunku do płaszczyzny strzał-
kowej pacjenta (Rys. 2). Pacjent przesuwany jest równolegle
po podłodze w poprzek pola fotonowego w pozycji leżącej.
Napromieniane są także pola AP/PA.
•
Technika omiatająca – można ją stosować w przypadku, gdy
aparat terapeutyczny jest wyposażony w specjalną głowicę,
która umożliwia napromieniać chorego metodą pola omia-
tającego (Rys. 3). Pacjent leży nieruchomo na podłodze, tak
aby pole świetlne całkowicie go obejmowało, natomiast
specjalna głowica aparatu omiata polem całe ciało.
Najczęściej stosowana jest hybryda techniki stacjonarnej
o zwiększonym SSD dla pacjenta w pozycji lateralnej (4 frakcje)
oraz techniki stacjonarnej o standardowym SSD w pozycji AP/
PA (2 frakcje). Takie rozwiązanie zastosowano m.in. w Gdyńskim
Centrum Onkologii.
Znaczenie dozymetrii
in vivo
Poddając chorego TBI, podobnie jak podczas konwencjonalnej
radioterapii, należy kontrolować dawkę pochłoniętą przez pa-
cjenta z dawką teoretyczną, którą powinien otrzymać. Bezpo-
średnim celem napromieniania całego ciała jest szpik kostny.
Pozostałe narządy, takie jak: soczewki, wątroba, płuca, serce,
nerki, trzustka, jądra czy jajniki i inne są narządami krytycznymi
podczas FTBI. Dlatego przed przystąpieniem do terapii pacjent
poddawany jest badaniu tomografem komputerowym w ściśle
dedykowanej pozycji. W obecności lekarza radioterapeuty, fi-
zyka medycznego i technika w ułożeniu na plecach, wykonywa-
ne są skany CT z pojedynczych przekrojów poprzecznych, naj-
częściej na wysokości: głowy, szyi, ramion, śródpiersia (środek
płuc), łokci, brzucha, bioder (punkt PC – punkt centrowania),
nadgarstków, kolan i kostek (pozwalają one ustalić grubość i sze-
rokość pacjenta zarówno w projekcji przednio-tylnej, jak i bocz-
nej). Podczas trwania pojedynczej frakcji na pacjencie umiesz-
czane są detektory dawki
in vivo
, dzięki którym fizyk medyczny
jest w stanie kontrolować dawkę w czasie rzeczywistym. Pomiar
dawek można wykonywać jedynie w wybranych punktach po-
miarowych, w miejscach, w których jest możliwe nieinwazyjne
umieszczenie detektora promieniowania. Detektory, które mie-
rzą dawkę wlotową oraz wylotową podczas frakcji, są skalibro-
wane w odpowiednich warunkach.
Wskazania do wykonywania TBI
Frakcjonowane napromienianie całego ciała stosuje się u dzieci
i młodzieży wwieku 3-18 lat z rozpoznaniem ostrej białaczki limfo-
blastycznej ALL (
Acute Lymphoblastic Leukemia
) oraz u dzieci z chło-
niakami nieziarniczymi w zależności od krotności remisji. Ponadto
FTBI nigdy nie stosuje się u dzieci przed ukończeniem 2. roku ży-
cia oraz u dziewcząt i kobiet w wieku rozrodczym, jeśli uprzednio
nie wykluczono ciąży. Natomiast u chłopców i dziewcząt powyżej
13. roku życia należy rozważyć pobranie komórek rozrodczych
i poddanie ich krioprezerwacji. Natomiast u dorosłych powyżej
18. roku życia wskazania przedstawione są w tabeli 1.
