Basic HTML Version
vol. 1 2/2012 Inżynier i Fizyk Medyczny
radiologia
\
radiology
dyskusja
\
discussion
TIME
70
Radiologia zabiegowa w Polsce
- najczęstsze problemy
Ryszard Kowski
Wiceprzewodniczący Komisji ds. Procedur i Auditów Klinicznych Zewnętrznych
w zakresie radiologii i diagnostyki obrazowej oraz radiologii zabiegowej,
Szef Łódzkiego Ośrodka Szkoleniowo-Konsultacyjnego ŁOŚ, Sp. z o.o.,
tel. +48 602 115 606, e-mail: rkowski@wp.pl
nie umożliwia też śledzenie igły biopsyjnej w obsza-
rze upowietrzonej tkanki płucnej. Wykonanie takiej
procedury pod kontrolą ultrasonografii jest niemoż-
liwe z uwagi na zbyt małą prędkość rozchodzenia
się dźwięku w powietrzu. Do obrazowania podczas
zabiegów wykorzystuje się również tomografy MR,
ale ograniczmy się do metod wykorzystujących pro-
mieniowanie rentgenowskie.
Zabiegi takie wykonuje się prawie we wszystkich
działach medycyny interwencyjnej. Począwszy od naj-
prostszych, stosowanych w ortopedycznej chirurgii
urazowej, gdzie pod kontrolą prostego ramienia C po-
zycjonuje się złamane kości, na embolizacji tętniaków
wewnątrzmózgowych czy implantacji stentów koń-
cząc. Ortopedia, urologia, neurochirurgia, gastrologia,
niezwykle szeroki zakres interwencji wewnątrznaczy-
niowych to główne domeny radiologii zabiegowej.
Cechą charakterystyczną radiologii zabiegowej
są stosunkowo wysokie dawki promieniowania, na
jakie narażeni są zarówno pacjenci, jak i personel
medyczny. Statystyczne oceny wykazują, że u 5-15%
pacjentów poddawanych takim zabiegom stwierdza
się popromienne zmiany skórne o różnym nasileniu,
aż po zmiany martwicze, wymagające zaawansowa-
nego leczenia z przeszczepami skóry włącznie.
Dawki, jakie otrzymują pacjenci, porównywalne
są czasami z frakcjami w onkologicznej radioterapii
paliatywnej.
Właśnie wysokie dawki powodują, że radiologia
zabiegowa zajmuje znaczące miejsce w regulacjach
prawnych. Zalecenia międzynarodowe, a za nimi
i polskie opisy procedur, zawierają bardzo precyzyj-
ne ustalenia dotyczące zarówno uprawnień do wy-
konywania poszczególnych zakresów interwencji,
jak i szczegółowe określenie parametrów technicz-
nych wyposażenia radiologicznego.
Każdy z zakresów zabiegów wymaga właściwego
narzędzia i adekwatnych procedur. Do prostych dzia-
łań związanych z urazami kończyn wystarczy aparat
o średniej wielkości polawidzenia rejestratoraobrazu,
wyposażony w jeden monitor z możliwością „zamra-
żania” ostatniego obrazu, skopię pulsacyjną i możli-
wość wyłączenia układów automatycznej regulacji
parametrów ekspozycyjnych wmomencie pojawienia
się w obszarze obrazowania elementów silnie po-
chłaniających promieniowanie (metalowe narzędzie,
masywna proteza czy brzeg stołu chirurgicznego).
Zabiegi kardiologiczne wymagają stosunkowo małe-
go rejestratora obrazu (a zatem i pola obrazowania)
tak, by można było ustawić wszystkie konieczne przy
wizualizacji serca i naczyń wieńcowych kąty widzenia.
Neurochirurgia wymaga rejestratora obrazu obejmu-
jącego polem widzenia całą czaszkę oraz oprogramo-
wanie zwane „
road maping
”, umożliwiające kontrolę
położenia cewnika z narzędziem w sieci naczyniowej.
Zabiegi na naczyniach obwodowych wymagają bar-
dzo dużego pola widzenia tak, aby można było obra-
zować np. obie kończyny dolne jednocześnie. Aparat
musi być ponadto wyposażony w zautomatyzowany
ruch stołu lub ramienia z lampą RTG i rejestratorem
obrazu, aby można było automatycznie śledzić czoło
kontrastu. Różne też, dla różnych obszarów sieci na-
czyniowej, muszą być dostępne częstotliwości akwi-
zycji obrazowej – najwyższe w kardiologii dziecięcej,
najniższe w obszarze naczyń peryferyjnych.
„Niniejszym artykułem rozpoczynamy dyskusję na temat działania radiologii zabiegowej, działu
diagnostyki radiologicznej, w którym generowane są największe dawki promieniowania jonizującego.
Radiologią zabiegową w szeroko rozumianym znaczeniu zajmują się także nieradiolodzy,
nie zawsze świadomi skali zagrożenia.”
Wstęp
Radiologia zabiegowa to bardzo
specyficzny dział stosowania
promieniowania jonizującego.
Ustawa Prawo Atomowe defi-
niuje pojęcie radiologii zabiegowej.
Definicja ta jest bardzo pojemna.
Zgodnie z nią są to „wszelkie pro-
cedury lecznicze i diagnostyczne
dokonywanepoprzez skórępacjen-
ta lub w inny sposób, wykonywane
w znieczuleniu miejscowym lub
znieczuleniu ogólnym oraz przy
użyciu obrazowania fluoroskopo-
wego dla lokalizacji zmiany cho-
robowej i dla monitorowania me-
dycznej procedury radiologicznej,
a także kontroli i dokumentowania
terapii”. Jeszcze do niedawna było
towystarczające określenie.
Ostatnie lata pokazują, że de-
finicja ta staje się zbyt wąska, bo
coraz częściej, np. w ortopedii,
zabiegi wykonuje się pod kontro-
lą obrazowania tomograficzne-
go. Wirowanie układu lampa RTG
– detektory w jednej płaszczyź-