Page 48 - IFM 2 2013 - calosc - www
Basic HTML Version
vol. 2 2/2013 Inżynier i Fizyk Medyczny
artykuł
\
article
kontrola jakości
\
quality control
96
Dla powtarzalności wysokiego napięcia kryterium (wartość
graniczna) wynosi 5% wartości średniej, a zatem rozszerzona
niepewność powtarzalności nie powinna przekraczać 0,5%
wartości średniej (10% z 5%wartości średniej). Osiągnięcie tak
niskich niepewności może być jednak nierealne ze względu na
charakterystykę stosowanego wyposażenia. PCA dopuszcza
stosowanie metod o wyższej niepewności pod dwoma warun-
kami. Pierwszy z nich to uzgodnienie metod przez zaintereso-
wane strony, czyli zaakceptowanie wyższej niepewności przez
klienta. Drugie wymaganie jest nieco niejasne, jest to mianowi-
cie podanie metod do publicznej wiadomości.
Sztywne określenie górnej granicy niepewności nie uwzględ-
nia faktu, że w niektórych przypadkach nie da się określić wiel-
kości niepewności przed przeprowadzeniem pomiarów, nie
wiadomo więc, czy granica ta nie zostanie przekroczona. Jeśli
podczas badania wykonywana jest seria pomiarów i wyznacza-
na jest wartość średnia, to na ostateczną niepewność wyniku
ma wpływ zarówno zastosowana metoda (np. dokładność przy-
rządu), jak i zmiennośćwynikówuzyskiwanychwserii pomiarów,
która jest znana dopiero po zakończeniu badania (niepewność
statystyczna). Niepewność statystyczną można zmniejszyć,
zwiększając liczbę pomiarów, tak naprawdęmoże to być jednak
działanie merytorycznie nieuzasadnione. Należy bowiem pa-
miętać, że polskie przepisy dotyczące testów urządzeń radiolo-
gicznych oraz metody badawcze stosowane przez laboratoria
są przynajmniej częściowo oparte na normach i zaleceniach
organizacji międzynarodowych lub towarzystw naukowych.
Zalecenia te często nie wspominają nic o niepewności wyniku,
za to określają wymaganą dokładność lub klasę przyrządów,
metody pomiarowe i liczbę pomiarów, które należy wykonać.
Kryteria określające zakres prawidłowych wyników są formu-
łowane już z uwzględnieniem tych czynników, a zatem zwięk-
szanie liczby pomiarów lub narzucanie dodatkowych wymagań
dla niepewności wynikównie jest uzasadnione. Okazuje się przy
tym, że niektóre uznane publikacje dotyczące testów urządzeń
radiologicznych dopuszczają stosunkowo dużą niepewność
przyrządów. Zgodnie ze wspomnianymi uprzednio zaleceniami
europejskimi dotyczącymi mammografii, dokładność (
accuracy
)
dawkomierza nie powinna być gorsza niż 5%, ale dokładność
miernika luminancji może sięgać 10% [11]. Wtymmiejscu trzeba
przypomnieć, że zawarte w Rozporządzeniu zapisy dotyczące
testówwyposażenia domammografii są oparte na poprzednim
wydaniu tych właśnie zaleceń. Z kolei zgodnie z normą dotyczą-
cą testów odbiorczych aparatów rentgenowskich, przyrządy
stosowane do wyznaczenia danego parametru powinny cha-
rakteryzować się niepewnością nie większą niż jedna trzecia do-
puszczalnego zakresu wartości tego parametru [15]. Jeśli uzna-
my, że „dopuszczalny zakres wartości” w rozumieniu normy jest
tym samym, co „kryterium” w rozumieniu dokumentu DAB-09,
to okaże się, że norma stawia znacznie łagodniejszewymagania
dla niepewności. Wspomniana norma była wprost przywołana
jako obowiązująca w poprzedniej wersji Rozporządzenia, obo-
wiązującej w latach 2005‑2011 [16].
Przedstawiając zagadnienie niepewności w testach urzą-
dzeń radiologicznych, warto zwrócić uwagę na to, że obli-
czenie niepewności wyniku nie jest zadaniem trywialnym.
Nawet dla stosunkowo prostych wielkości dozymetrycznych,
jak np. tomograficzny indeks dawki, niepewność może mieć
kilkanaście składowych (patrz tabele 8.2 i 8.13 w raporcie
IAEA TRS 457 [17]). W wielu testach parametrem ocenianym
nie jest wynik pojedynczego pomiaru, a wartość obliczana
z wyników kilku pomiarów (np. warstwa półchłonna lub po-
wtarzalność jakiegoś parametru). Niepewność wyniku koń-
cowego nie może być wtedy określona na podstawie samej
znajomości niepewności wyników każdego z pomiarów, po-
nieważ niepewności wyników poszczególnych pomiarów są
ze sobą skorelowane (choćby z powodu zastosowania tego
samego przyrządu). Poprawne obliczenie niepewności wy-
maga wiedzy, które ze składowych niepewności wpływają na
każdy z wyników niezależnie, a które mają taki samwpływ na
każdy z wyników. Wiedza ta nie zawsze jest wprost dostępna,
np. współczynniki kalibracyjne przyrządów są zwykle poda-
wane po prostu z informacją o niepewności, bez rozbijania
jej na poszczególne składowe. W niektórych testach ocena
może polegać na porównaniu wyniku z wartością odniesie-
nia, która też była wyznaczona poprzez pomiar i jest obar-
czona jakąś (często nieznaną) niepewnością. Wartością rze-
czywiście ocenianą i porównywaną z kryterium jest wtedy
reklama
OŚRODEK BADAŃ i ANALIZ „PP”
Marek Zając i Artur Zając s. c.
ul. Szuwarowa 8/62, 30-384 KRAKÓW
Laboratorium:
al. 3 Maja 9/312a, 30-062 KRAKÓW
e-mali:
,
Posiadamy akredytację PCAnr 286.
Wykonujemy:
•
testy specjalistyczne aparatury rentgenowskiej
(stomatologia, radiografia, fluoroskopia, mammografia),
•
testy akceptacyjne aparatury rtg,
•
pomiary dozymetryczne w środowisku pracy i w środowisku
w otoczeniu aparatów rtg,
•
projekty pracowni rtg wraz z obliczaniem osłon stałych,
•
szkolenia z zakresu wykonywania testów podstawowych,
•
opracowujemy dokumentację Systemu Jakości w pracowniach rtg.
Ponadto wykonujemy pomiary:
•
natężeniapolaelektromagnetycznegowśrodowiskupracyiwśrodowisku,
•
wydatku energetycznego,
•
hałasu i drgań na stanowiskach pracy,
•
oświetlenia i oświetlenia awaryjnego,
•
promieniowania optycznego
(podczerwień, widzialne w tym niebieskie, ultrafiolet),
•
promieniowania laserowego,
•
pobieranie prób powietrza oraz oznaczanie zawartości pyłu całkowitego
i respirabilnego,
•
wspólrzędnych geograficznych.
Wykonujemy także opracowania środowiskowe
