Page 8 - IFM_201306

vol. 2 6/2013 Inżynier i Fizyk Medyczny

radiologia

\

radiology

288

artykuł

\

article

Materiał i metody

Obserwacje wynikające z inspekcyjnych

kontroli dozymetrycznych mammografów

z cyfrową formą prezentacji obrazu

Spostrzeżenia dotyczące średnich dawek gruczołowych i ich

wartości wynikały z kontroli mammografów z detektorem DR

(dwóch aparatów pracujących w ośrodkach uczestniczących

w programie profilaktycznym wykrywania raka piersi i jednego,

którego kierownictwo rozważało przyszłe uczestnictwo w po-

wyższym programie).

Sprawdzenie stanu technicznego powyższych aparatów

obejmowało m.in. kontrolę wartości wysokiego napięcia i jego

powtarzalności, HVL, wartości ekspozycji dla fantomu 4,5 cm

PMMA z zastosowaniem przekładek tak, by odległość pomiędzy

płytką uciskową a stolikiem aparatu wynosiła 5,3 cm (fantom

4,5 cm PMMA odpowiada 5,3 cm uciśniętej piersi) oraz pomiar

w trybie ręcznym kilku wartości dawki wejściowej zarówno dla

obciążeń prądowo-czasowych niższych i wyższych od tych, któ-

re zostały dobrane przez system AEC dla standardowego fanto-

mu 4,5 cm PMMA [3].

W przypadku aparatu, który nie uczestniczył jeszcze w pro-

gramie profilaktycznym, zaobserwowano różnice pomiędzy

wartością wyświetlaną na aparacie po wykonanej ekspozycji

oraz zapisywaną w DICOM-ie a średnią dawką gruczołową zmie-

rzoną metodą niezależną od aparatu – wahające się w zakresie

+13,37-+19,73% dla dostępnych wartości obciążeń prądowo-

czasowych 47,2-175 mAs. Dla rutynowo używanego ustawienia

ekspozycji różnica wynosiła 13,73% więcej niż wartość podawa-

na przez aparat. Wartość podana w jednostkach bezwzględnych

wynosiła 2,44 mGy (czyli była wyższa od poziomu pożądanego,

lecz poniżej poziomu akceptowalnego dla tej grubości piersi),

a zmierzona niezależną metodą wynosiła 2,78 (2,775) mGy.

Aparat wyświetlał również wartość dawki wejściowej, która

była w ww. zakresie mAs zawyżona w stosunku do wartości rze-

czywistej o 7,85%-9,42%.

Ponadto obsługa aparatu nie miała powodów, aby podejrze-

wać jakiekolwiek nieprawidłowości na podstawie następujących

założeń:

––

aparat poddano testom specjalistycznym, które nie wy-

kazały żadnych nieprawidłowości, około 2 miesiące przed

kontrolą inspekcyjną (ale weryfikacja średnich dawek gru-

czołowych oraz działania systemu AEC nie zostały wyko-

nane z powodu braku takiego wymogu w załączniku nr 6

Rozporządzenia Ministra Zdrowia z 18 lutego 2011 r. oraz

obowiązku stosowania w Polsce wymogów europejskich

wytycznych tylko we wcześniej wspomnianym programie

profilaktycznym);

––

aparat podlegał nadzorowi przez uprawniony serwis, które-

go zadaniem (według obsługi) między innymi powinno być

zapewnienie zgodności parametrów ekspozycji wyświetla-

nych z rzeczywistymi;

––

pomiar wyświetlanej MGD odbywał się za pomocą sygnału

rejestrowanego poprzez matrycę DR, która jest do tego

celu skalibrowana.

W przypadku aparatu uczestniczącego w programie prze-

siewowym zaobserwowano jeszcze większe różnice pomiędzy

MGD wyświetlaną a zmierzoną w sposób niezależny od aparatu;

tylko w powyższych przykładach wartość rzeczywista była niż-

sza od wyświetlanej. Różnice mieściły się w zakresie od 17,20%

do 35,29%, a w przypadku rutynowo stosowanego ustawienia

ekspozycji różnica wynosiła 26,82%. Aparat poza wartością

MGD generował również wartość ESD, która była wyższa od

zmierzonej w zakresie 14,65-25,62%.

Kontrola drugiego z aparatów screeningowych nie sprawdza-

ła MGD, a jedynie ESD. Również w tym przypadku wartości wy-

świetlane były wyższe od rzeczywistych i znajdowały się w za-

kresie 27,72%-41,48%.

Wszystkie powyższe obserwacje posłużyły sprawdzeniu

częstości występowania odstępstw pomiędzy wartościami

wyświetlanymi a zmierzonymi. Kontroli poddano łącznie 34

mammografy (11 z cyfrową formą zapisu obrazu i 23 mammo-

grafy z obrazem rejestrowanym na mammograficznych błonach

rentgenowskich). W tabeli 1 przedstawiono rozkład dawek wy-

świetlonych i rzeczywistych w zależności od przyporządkowania

ich do jednej z trzech kategorii (wartości do poziomu pożąda-

nego, poziomu akceptowalnego oraz przekraczające poziom

akceptowalny).

Tabela 1

. Zestawienia rozkładu wyników dawek wyświetlanych i rzeczywistych

w zależności od ich poziomów

Kolejnym etapem analizy było sprawdzenie, czy różnice po-

wyższych wartości zależą od modelu, producenta aparatu i ro-

dzaju detektora obrazu. Wyniki przedstawiono na rysunku 1.

Badana grupa aparatów jest dość różnorodna. Poza kilko-

ma modelami nie są one reprezentowane przez więcej niż 2-3

egzemplarze, co uniemożliwia znalezienie jakichkolwiek zależ-

ności. Na rysunku 2 zaznaczono położenie przekroczeń rzeczy-

wistej wartości MGD ponad poziom akceptowalny na wykresie

różnic dawek wyświetlanych i zmierzonych.

Analiza różnic pomiędzy ww. wartościami MGD i wyników

w jednej z ww. trzech kategorii (Rys. 3), nie jest możliwa do opi-

sania jakąkolwiek zależnością.

Wnioski

Przeprowadzone badanie i wstępne obserwacje wynikające

z analizy zapisanych w pamięci aparatu kalibracji pokazuje, że

Wartość

wyświetlona

Wartość

zmierzona

poziom

pożądany

poziom

akceptowalny

przekroczona

dawka

poziom pożądany

10

6

0

poziom akceptowalny

2

12

4

przekroczona dawka

0

Page 8 - IFM_201306_vA 150 dpi