Inżynier i Fizyk Medyczny 2/2015 vol. 4
61
artykuł
/
article
fizyka medyczna
/
medical physics
Pytania przygotowujące
do egzaminu specjalizacyjnego –
radiobiologia i radiobiologia
kliniczna
Paweł Kukołowicz
Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie,
ul. Roentgena 5, 02-798 Warszawa, tel. +48 22 546 27 75, e-mail:
Kilka uwag o egzaminie
Po umieszczeniu pierwszego zestawu pytań kilka
osób zwróciło mi uwagę, że mimo zapewnień, iż
nie są to pytania egzaminacyjne, przez niektórych
zostały one właśnie tak potraktowane. Jeszcze
raz pragnę podkreślić, że publikowane pytania
mają stanowić wyłącznie pomoc dla osób kończą-
cych specjalizację w przygotowaniu do egzaminu
specjalizacyjnego.
Na wynik egzaminu ma wpływ nie tylko wie-
dza. Dużą rolę odgrywa umiejętność „sprzeda-
nia” posiadanej wiedzy. Wymaga to od zdającego
między innymi umiejętności wypowiedzi, z czym
– jak się przekonałem – jest często dosyć krucho.
Również temu służy przygotowanie przed egzami-
nem. Oczywiście trudno podać przepis na dobrą
wypowiedzieć. Zwrócę uwagę na kilka istotnych
aspektów budowania odpowiedzi. Pierwszym i naj-
ważniejszym jest język, którym się posługujemy.
W wypowiedziach powinniśmy posługiwać się języ-
kiem właściwym dla przestrzeni fizyki. Tymczasem
stosunkowo często posługujemy się językiem lite-
rackim. Gdy mówimy o oddziaływaniach cząstek,
to stwierdzamy: fotony o niskiej energii chętniej
oddziałują poprzez zjawisko fotoelektryczne. Sło-
wo „chętniej” nie jest słowem z przestrzeni fizyki,
która stara się opisać możliwie precyzyjnie ota-
czającą rzeczywistość. Właściwe sformułowanie
wyrażonego sądu może brzmieć: dla fotonów
o niskich energiach przekrój czynny na oddziaływa-
nie w zjawisku fotoelektrycznym jest większy niż
w zjawisku Comptona i tworzenia par. Formułując
taką odpowiedź pamiętajmy jednak, że zapewne
komisja zapyta o to, czym jest przekrój czynny. Nie
byłoby dobrze, gdybyśmy do opisu rzeczywistości
używali pojęć, których nie rozumiemy. Odrębnym
zagadnieniem jest zasadność użycia słowa „niskie
energie”. Jak wiadomo, to, co dla jednych jest ni-
skie, dla innych jest już wysokie. Powszechnym
błędem w wypowiedziach jest mylenie jednostek.
Jakkolwiek w literaturze angielskiej do określenia
energii używa się potencjału przyspieszającego, to
w języku polskim jest to traktowane jako naduży-
cie. A zatem nie energia 6 MV tylko wiązka wytwo-
rzona poprzez efektywny potencjał przyspieszają-
cy o wartości 6 MV.
Wiele osób nie potrafi dostatecznie posługiwać
się wykresem w swojej wypowiedzi. Zapomina
o umieszczeniu opisu osi współrzędnych. Kształt
wykresu wymaga od komisji bardzo dużej wyobraź-
ni, aby np. odróżnić dawkę głęboką, typową dla
wiązki fotonów, od wiązki dla elektronów. Jeżeli już
zostaną umieszczone jednostki, to dla przedstawio-
nego wykresu można odnieść wrażenie, że wartość
procentowa dawki głębokiej dla wiązki wytworzo-
nej przez efektywny potencjał przyspieszający 15
MV na głębokości 10 cm nie przekracza 10%, co da-
leko odbiega od rzeczywistej wartości. Narysowany
profil wiązki pola otwartego jest niesymetryczny,
co wskazuje na jakąś wadę akceleratora.
Jeszcze raz pragnę podkreślić, że do egzaminu
należy przygotować się nie tylko merytorycznie, ale
również warto poćwiczyć sposób prezentowania
posiadanej wiedzy. Powodzenia!
dr hab. n. med.
Paweł
Kukołowicz
Prezes PTFM
