Page 54 - IFM_201304

vol. 2 4/2013 Inżynier i Fizyk Medyczny

214

artykuł

\

article

kontrola jakości

\

quality control

(Drexler i wsp. 1981). Jednocześnie podkreślono potrzebę wdrożenia

odrębnej dyrektywy UEw sprawie ochrony radiologicznej pacjenta i po-

trzebę wzmocnienia badań w celu zmniejszenia narażenia pacjenta na

promieniowanie jonizujące.

Pierwszą edycję europejskich zaleceń dotyczących jakości badań

oraz zaleceń kontroli wmammografii wydano w 1992 roku. Zostały one

przygotowane przez CEC (

Commision of the European Communities

), któ-

ra działa w ramach IAEA (Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej).

Druga edycja

European guidelines for quality assurance in mammo-

graphy screening

, wydana przez wspomnianą komisję w 1996 roku, za-

wierała protokół pomiarowy stworzony przez EUREF (

the European Re-

ference Organization for Quality Assured Breast Screening and Diagnostic

Services

) dla potrzeb programów przesiewowych.

W trzeciej edycji

European guidelines for quality assurance in mammo-

graphy screening

(EUREF) z 2001 roku protokół poszerzono o zakres te-

stów. W tym czasie nie uwzględniał on jeszcze mammografii cyfrowej.

W2006 rokuwydano 4. edycję

European guidelines for quality assuran-

ce inmammography screening

(EUREF), wktórej – oprócz zaleceń dla apa-

ratury analogowej – zostały przedstawione procedury pomiarowe dla

aparatów ucyfrowionych i cyfrowych.

Obecnie w trakcie przygotowań jest 5. edycja uwzględniająca dyna-

miczny rozwój aparatury cyfrowej oraz nowych technik wykonywania

badań (tomosynteza). Dodatkowo organizowane są spotkania z twór-

cami protokołu, wktórych uczestniczą przedstawicielewielu krajóweu-

ropejskich. Ostatnie tego typu spotkanie odbyło sięwWiedniuwmarcu

bieżącego roku.

W Polsce w latach 90. XX wieku ukazało się opracowanie dotyczą-

ce kontroli jakości aparatów mammograficznych bazujące na raporcie

AAPM nr 29 Equipment requirements and quality control for mammo-

graphy

. Pod koniec lat 90. rozpoczęto kontrolę tych aparatów. Pomiary

oparto na zaleceniach towarzystw amerykańskich. W tym czasie nie

było jeszcze uregulowań prawnych.

29 listopada 2000 roku ukazała się Ustawa Prawo Atomowe, a 24

grudnia 2002 roku rozporządzenie Rady Ministrów znowelizowane 25

sierpnia 2005 roku (ostatnia nowelizacja 18 lutego 2011 roku), które

prawnie uregulowały kontrolę jakości aparatury rentgenodiagnostycz-

nej analogowej oraz tomografów komputerowych.

W rozporządzeniu wskazano na konieczność przeprowadzania rocz-

nych testów specjalistycznych przez upoważnione laboratoria oraz

testów podstawowych wykonywanych przez użytkownika. Czasowo,

do 2013 roku, upoważnienie wykonywania testów specjalistycznych

wydawał PWIS (PaństwowyWojewódzki Inspektorat Sanitarny). Rozpo-

rządzenie wyszczególniło następujące parametry techniczne aparatu-

ry, które podlegały kontroli oraz ich tolerancje: ognisko lampy rentge-

nowskiej, odległość ognisko – błona, geometriawiązki promieniowania,

położenie krawędzi kratki przeciwrozproszeniowej względemkrawędzi

błony od strony klatki piersiowej, wydajność i moc dawki, napięcie,

warstwa półchłonna, system automatyki, kompresja piersi, kratka

przeciwrozproszeniowa, jakość ekranów wzmacniających, parametry

ciemni, proces wywoływania, warunki oceny mammografów, dawka

wejściowa, jakość obrazu, czas ekspozycji. Od 2013 roku testy specja-

listyczne mogą wykonywać tylko laboratoria posiadające akredytację

PCA (Polskiego Centrum Akredytacji).

Obecnie w Polsce nie ma uregulowań prawnych dotyczących apa-

ratury rentgenodiagnostycznej ucyfrowionej i cyfrowej. W Łódzkim

Ośrodku Szkoleniowym – ŁOŚ na wielokrotnie organizowanych spotka-

niach w szerokim gronie techników, inżynierów serwisów, przedstawi-

cieli firm, fizyków, inżynierów aparatury diagnostycznej dyskutowano

na temat metod pomiarowych oraz parametrów technicznych aparatu-

ry cyfrowej i ucyfrowionej oraz ich dopuszczalnych odchyleń. Niestety

nie powstały żadne opracowania dotyczące podjętych tam ustaleń.

W2012 roku KCOR (Krajowe CentrumOchrony Radiologicznej) opra-

cowało wstępne zalecenia dotyczące parametrów i tolerancji. W 2013

Sekcja diagnostyki obrazowej przy PTFM (Polskim Towarzystwie Fizy-

ki Medycznej) umieściła na stronie towarzystwa Zalecenia Polskiego

Towarzystwa Fizyki Medycznej dotyczące kontroli aparatury cyfrowej

i ucyfrowionej. W związku z coraz większą liczbą aparatury cyfrowej

wprowadzenie zasad pomiarowych oraz określenie tolerancji jest

koniecznością.

W 2006 roku, w ramach Narodowego Programu Zwalczania Chorób

Nowotworowych przewidzianego na lata 2006-2015, rozpoczęto kon-

trole aparatów mammograficznych biorących udział w populacyjnym

programie wczesnego wykrywania raka piersi. W ramach tych kontroli

przygotowano protokół pomiarowy oraz przeszkolono grupę fizyków

wykonujących pomiary. W latach 2009‑2013 protokół aparatury ana-

logowej dopracowano i dostosowano do aktualnych potrzeb aparatu-

rowych. Ponadto fizycy z Gliwic opracowali protokół pomiarowy dla

aparatów cyfrowych i ucyfrowionych oparty na wytycznych EUREF 4.

edycji

European Gudelines

. Obecnie fizycy biorący udział w pomiarach

są grupą specjalistów dobrze przeszkolonych, mających doświadcze-

nie w pomiarach aparatury diagnostycznej. Przez te lata kilkakrotnie

sprawdzono poprawność pracy wszystkich aparatów mammograficz-

nych biorących udział w badaniach przesiewowych. Na podstawie wy-

ników kontroli można stwierdzić, że nastąpiła znacząca poprawa jakości

aparatury mammograficznej weryfikowanej w ramach badań przesie-

wowych. W tabeli 1 przedstawiono zmiany jakości poszczególnych ba-

danych parametróww ostatnich 5 latach.

Zmiany na przełomie kolejnych lat są zasadnicze. W 2009 roku geo-

metria wiązki była poza tolerancją we wszystkich mierzonych apara-

tach. W 2013 roku we wszystkich aparatach odnotowano prawidłową

geometrię. Korzystne zmiany nastąpiły również w kwestii dbałości

o czystość i jakość kaset (w tabeli parametr: artefakty). Wartości roz-

dzielczości i kontrastu progowego od lat we wszystkich mammo-

grafach poddawanych badaniom przesiewowym są powyżej progu

tolerancji: 12 pl/mm oraz 1,5%. Poprawie stale ulega gęstość referen-

cyjna, a więc praca całego systemu. W tym roku system automatyki we

wszystkich jednostkach działał prawidłowo. Już od 2 lat nie ma proble-

mów ze stabilnością napięcia, wysokością dawki oraz czasem ekspozy-

cji. Obecnie wszystkie jednostki mają prawidłową luminancję i stan po-

wierzchni negatoskopów oraz pomieszczenia opisowe o odpowiednim

zaciemnieniu. Reasumując, nastąpiła znacząca poprawa jakości badań

realizowanych w ramach programu przesiewowego.

W związku ze szkodliwym wpływem promieniowania jonizującego

szczególną uwagę zwrócono na kontrolę jakości obrazowaniaw rentge-

nodiagnostyce, co przyczyniło się do poprawy stanu technicznego sys-

temów rentgenodiagnostycznych, a tymsamym jakości wykonywanych

Page 54 - IFM_201304_vB 150 dpi