Page 13 - IFM_201305_vA 150 dpi

Inżynier i Fizyk Medyczny 5/2013 vol. 2 241
artykuł / article kontrola jakości / quality control
tomograficznej. Kontrola polega na porównaniu zmierzonych
dawek fantomowych z wartościami referencyjnymi określonymi
dla różnych narządów. Porównanie to może dotyczyć ważonego
indeksu dawki CTDIw (Weighted Computed Tomography Dose In-
dex) opisującego dawkę z przeliczeniem na grubość 1 cm, dawki
w całym badaniu DLP (Dose-Length Product) uwzględniającej dłu-
gość napromienianego obszaru lub dawki (KERMY) zmierzonej
w powietrzu. Wartości referencyjne dla dawek lub wskaźników
dawek powinny zostać określone podczas testów akceptacyj-
nych lub dopuszczających.
Pomiary można realizować w powietrzu lub za pomocą fanto-
mów dozymetrycznych w kształcie walców o średnicach 16 oraz
32 cm i długości powyżej 14 cm, wykonanych z pleksiglasu
(PMMA, polimetakrylan metylu) o gęstości 1,19 +/- 0,01 g/cm3 ,
z pięcioma otworami równoległymi do osi fantomu (jeden w osi
i cztery peryferyjne rozmieszczone co 90° na głębokości 1 cm od
powierzchni fantomu). Otwory powinny mieć średnicę odpowia-
dającą średnicy stosowanej komory jonizacyjnej – komora ołów-
kowa o długości aktywnej 10 cm, przeznaczona do pomiarów
dawek w klasycznej tomografii. W czasie pomiarów komora jest
umieszczana w jednej z prowadnic, natomiast pozostałe powin-
ny być wypełnione prętami z PMMA. Dozymetr wraz z komorą
powinien posiadać aktualne certyfikaty kalibracji w zakresie
energii promieniowania w tomografii komputerowej (Rys. 25)
grubości napromienianego obszaru (pozostałe otwory powinny
być wypełnione prętami z PMMA). Pomiary rozpoczyna się od
kolimatora SFOV10 i filtra F0, po czym wykonuje się ekspozycję
dla pełnego obrotu głowicy dla protokołu – pre-set – obrazowe-
go przypisanego kolimatorowi SFOV10 i filtrowi F0. Następnie
należy odczytać zmierzoną dawkę D0(mGy*cm) oraz powtórzyć
czynności dla komory umieszczonej w kolejnych czterech pe-
ryferialnych otworach fantomu (D1 , D2, D 3, D 4). Na podstawie
zmierzonych wartości oblicza się ważony tomograficzny indeks
dawki CTDIw zgodnie z zależnością:
CTDIw= (2/3 × średnia z (D 1, D2, D3, D4 ) + 1/3 × D0 ) /
/ nominalna długość naświetlanej warstwy
Dawka w całym badaniu DLP jest obliczana z zależności:
DLP = nominalna długość naświetlanej warstwy × CTDIw
Pomiary można także przeprowadzić w powietrzu. Komorę
należy umieścić w odległości izocentrycznej (oś komory powin-
na się znajdować dokładnie na osi obrotu gantry), np. mocując
ją na końcu stołu terapeutycznego tak, aby cała jej aktywna dłu-
gość znajdowała się w obszarze wolnym od wszelkich elemen-
tów systemu, znajdujących się pomiędzy lampą a pozycją komo-
ry. Pomiary wykonuje się dla wszystkich stosowanych klinicznie
ustawień systemu XVI.
Uzyskane wyniki należy porównać z wartościami referencyjny-
mi. Różnice nie powinny przekraczać 20% wartości odniesienia.
Podsumowanie
Precyzyjne pozycjonowanie pacjenta oraz weryfikacja położenia
obszaru leczenia oparte są bezpośrednio na danych obrazowych
z CBCT. W związku z tym dokładność i niezawodność systemów
CBCT może być jednym z podstawowych determinantów jakości
leczenia, dlatego muszą być regularnie testowane i weryfiko-
wane. W artykule przedstawiono zestaw testów zapewniający
właściwy nadzór zarówno nad geometrycznymi parametrami
systemu, jak i parametrami jakościowymi w zakresie obrazowa-
nia. Jest to tym bardziej ważne dla systemu XVI, znajdującego
się w Zakładzie Radioterapii NX Hospital, w przypadku którego
silnym czynnikiem wpływającym na jakość obrazowania jest
wiek zainstalowanego detektora (ponad 5 lat) oraz nierówno-
mierne zużycie jego elementów detekcyjnych (zwłaszcza, że
podczas ostatnich testów zaobserwowano znaczące pogorsze-
nie parametrów dla Bad Pixel Map – procent obszaru detektora
z uszkodzonymi pikselami wzrósł od pierwszych pomiarów w li-
stopadzie 2012 do sierpnia 2013 o 19,6 %, a SD dla Image Saptial
o 7,1%). Pogorszenie jakości uzyskiwanych obrazów w przypad-
ku systemu CBCT, obarczonych większym udziałem szumu niż
w przypadku klasycznego TK, może przede wszystkim wpłynąć
na ocenę wzajemnego położenia i granic między organami zbu-
dowanymi z tkanki miękkiej. Parametry geometryczne mają
ogromne znaczenie we właściwej rekonstrukcji odległości i wza-
jemnych położeń obszarów w ciele pacjenta. Dlatego tak ważne
Rys. 25 Fantomy do pomiaru CTDI „body” i „head” oraz komora ołówkowa
Test należy przeprowadzić dla wszystkich stosowanych kli-
nicznie ustawień typowych wartości parametrów obrazowania
oraz dla poszczególnych kolimatorów i filtrów. W przypadku po-
miarów z zastosowaniem fantomów, właściwy fantom (o śred-
nicy 32 cm dla badań tułowia lub o średnicy 16 cm dla badań
głowy) umieszcza się tak, by jego oś symetrii pokrywała się
z osią obrotu lampy i detektora (izocentrum). Następnie komorę
jonizacyjną należy usytuować w środkowym otworze fanto-
mu w taki sposób, by połowa jej długości wypadała pośrodku