Page 17 - IFM_201305_vA 150 dpi

Inżynier i Fizyk Medyczny 5/2013 vol. 2 245
radioterapia / radiotherapy artykuł naukowy / scientific paper
z definicji służy do weryfikacji obliczeń. W ten sposób
można nie wykryć wszystkich nieprawidłowości. Dlate-
go warto wykonywać pomiary weryfikacyjne, stosując
niezależne oprogramowanie i sprzęt dedykowany do po-
miarów dozymetrycznych. Oprogramowanie oraz sprzęt
do pomiarów rozkładów dawek oferowane są przez kil-
ku producentów, którzy stosują różne rozwiązania tech-
niczne [7-11] (Rys. 1).
Przykładową analizę rozkładu dawki obliczonej i zmie-
rzonej na podstawie współczynnika gamma przedsta-
wiono na rysunku 2.
Najnowsze rozwiązania umożliwiają po-
równanie nie tylko map fluencji, obliczonych
i zmierzonych, ale również porównanie roz-
kładów dawek [12-14]. Dawki w objętości
zdefiniowanej w czasie badania tomograficz-
nego są rekonstruowane na podstawie zmie-
rzonych map fluencji (Rys. 3).
Należy pamiętać, że wszystkie pomiary
wykonywane są na fantomach pomiarowych
(bez udziału pacjenta), jeszcze przed rozpo-
częciem leczenia. Zakładamy, że jeśli plan
został zweryfikowany pomyślnie, to w czasie
prowadzonej terapii również będzie realizo-
wany zgodnie z założeniami. Mimo wszystko
warto go jednak sprawdzić. Niestety nie ma
rozwiązań dostępnych komercyjnie umożli-
wiających weryfikację takich pomiarów. Dla-
tego ośrodki onkologiczne tworzą własne
oprogramowanie, które opiera się na infor-
macjach zapisanych w bazach danych zwią-
zanych ze sterowaniem pracą akceleratora.
Pomiar mapy fluencji w fantomie
przed rozpoczęciem leczenia pozwa-
la na porównanie rozkładów dawek
zaplanowanych i zrealizowanych.
Stosując współczynnik gamma, moż-
na ocenić różnice pomiędzy zmie-
rzonymi i obliczonymi rozkładami
dawek. Niestety brak jest informa-
cji, w jakiej strukturze anatomicznej
różnice te są największe. W Centrum
Onkologii w Bydgoszczy opracowa-
no program, który umożliwia fuzję
rozkładu współczynnika gamma
z DRR [15]. Na rysunku 4 przestawio-
no przypadek fuzji rozkładu współ-
czynnika gamma i DRR. Pomimo że
wartość gamma znacznie przekra-
czała wartości akceptowalne, mak-
symalna g przewyższała wartość 2,5,
weryfikacja została zaakceptowana,
ponieważ różnica pomiędzy dawką
A B C
Rys. 1 Pomiar rozkładu dawki – rozwiązania techniczne: A – ArcCheck firmy Sun Nuclear; B – Octavius 4D
firmy PTW; C – Delta4 firmy ScandiDos
A
B
E
D C
G
F
Rys. 2 Graficzna analiza map fluencji zmierzonych (B) i obliczonych (D) na bazie współczynnika gamma. Informacja
o zmierzonych wiązkach promieniowania – A, różnice pomiędzy mapami fluencji obliczoną i zmierzoną – C, rozkłady
fluencji wzdłuż osi – E, parametry analizy statystycznej – G
Rys. 3 Rozkłady dawek w płaszczyźnie strzałkowej, poprzecznej i czołowej obliczone - A; zmierzone – B; różnica pomiędzy
nimi – C. Kolory oznaczają wartości dawek w Gy. W tym przypadku zaobserwowano znaczne różnice pomiędzy obliczonymi
i zrealizowanymi rozkładami dawek
A
B
C