Page 26 - IFM_201305_vA 150 dpi

vol. 2 5/2013 Inżynier i Fizyk Medyczny
radiologia \ radiology
254
artykuł \ article
w sposób pozwalający na pełne ich rozpoznanie, naprawę oraz
eliminację wszystkich możliwych źródeł oczywistych pomyłek,
a w przypadku sytuacji uzasadnionych zmianę stosowanych
standardów w praktyce medycznej.
Ryzyko w procedurach radiologicznych
Praktyka medyczna w diagnostycznych i terapeutycznych pro-
cedurach radiologicznych jest często procesem balansującym
między ryzykiem a ich skutecznością. Zarządzanie ryzykiem jest
działaniem zawierającym systematyczną identyfikację, zliczanie
i szacowanie ryzyka, ocenę metod i przyjętych zasad eliminacji
lub redukcji tego ryzyka oraz rozpoznanie wszystkich uwarun-
kowań je determinujących. Główną odpowiedzialnością kierow-
nictwa jednostki służby zdrowia jest zapewnienie wymaganych
i właściwych zasobów, personelu i urządzeń medycznych. Za-
pewnia to właściwe warunki i standardy praktyki medycznej,
a tym samym utrzymuje najniższe praktycznie możliwe ryzyko
związane z wykonaniem usługi niezgodnej. W zakładzie realizu-
jącym procedury radiologiczne jakość urządzeń oraz właściwa
liczba oraz kompetencje personelu mają znaczący wpływ na
zgodność i dokładność diagnostyki radiologicznej lub efektyw-
ność procedur terapeutycznych.
Zarządzanie ryzkiem w procedurach radiologicznych powin-
no obejmować ryzyko występujące we wszystkich procesach
– począwszy od momentu planowania, poprzez realizację po-
szczególnych elementów, aż do zakończenia wykonania usługi
(Tabela 1).
determinowana zasobami do oceny i opisu diagnostycznego
(np. stacje diagnostyczne), przyjętymi standardami praktyki
medycznej oraz techniczną jakością obrazów diagnostycz-
nych. Także różnicemiędzy radiologami w interpretacji obra-
zów powinny być w sposób ciągły analizowane w badaniach
porównawczych (niezgodności wahają się między 5-9%, ze
średnią wartością dla wszystkich obserwatorów 5,6%).
2) Błędy w ocenie diagnostycznej – błędy mogą być percep-
cyjne lub poznawcze. Błędy percepcyjne dotyczą sytuacji,
w której zapisane cechy obrazu pozostają niedostrzeżone.
Błędy poznawcze dotyczą cech obrazu, które są dostrzeżo-
ne, ale stanowią podstawę do złej interpretacji i wadliwej
diagnostyki. Sprawozdawczość błędów dotyczy wyników
fałszywo-pozytywnych i/lub fałszywo-negatywnych. Ba-
danie fałszywo-pozytywne może dotyczyć interpretacji
cechy jako patologicznej, która w rzeczywistości jest prawi-
dłowa, lub rozpoznania nieprawidłowości, ale z błędną kla-
syfikacją (znaleziona patologia jest przypisana błędnemu
rozpoznaniu). Fałszywo-negatywny wynik lub nieodczyta-
nie zmiany może być określone w przypadku, gdy znajdują-
ca się w rzeczywistości patologia jest pominięta w ocenie,
lub wówczas, gdy zmiana patologiczna nie była ujawniona
na obrazie z powodu nieodpowiedniego wykonania ba-
dania. Błędy fałszywo-negatywne są pięć razy częstsze
niż fałszywo-pozytywne, podobnie błędy percepcyjne –
występują one cztery razy częściej niż błędy poznawcze.
Również więcej patologicznych zmian jest odnajdywanych
w obrazach retrospektywnie.
Głównych przyczyn pojawiania się błędów fałszywo-po-
zytywnych lub błędów poznawczych w diagnostyce należy
upatrywać raczej w braku właściwych
umiejętności lub wiedzy radiologicznej
aniżeli w czynnikach zewnętrznych. Błędy
te mogą także częściowo wynikać z nie-
kompletnych danych klinicznych oraz
z braku dostępu do poprzednich badań.
Odczytanie nieobecnych patologii (nadin-
terpretacja) może nastąpić wskutek np.
złej interpretacji w przypadku pacjenta
zdrowego lub nieposiadającego żadnych
obrazowych patologii; niewłaściwej wie-
dzy dotyczącej anatomii prawidłowej;
zmiany patologicznej będącej w rozwoju
i wzroście. Niewłaściwa diagnoza lub zła interpretacja doty-
cząca stwierdzonej obecności zmiany patologicznej może
dotyczyć takich przypadków jak: zła interpretacja blizny lub
nawrotu guza, powiększone węzły chłonne interpretowa-
ne jako guz inwazyjny (kiedy jest to spowodowane stanem
zapalnym), zła interpretacja zmiany jako guz (zamiast infek-
cji), choroby naczyń lub guz złośliwy. W szczególności sub-
telne zmiany patologiczne mogą być nadinterpretowane,
np.: obecność małych lokalnych nawrotów guza, maskowa-
ne np. przez zwłóknienia poradiacyjne po radioterapii.
Fazy procesu zarządzania ryzykiem Podejmowane działania
Identyfikacja ryzyka • Ustalenie przyczyn ryzyka
• Stwierdzenie możliwych następstw
• Identyfikacja podmiotów dotkniętych ryzykiem
(pacjent, pracownik)
Analiza ryzyka • Ustalenie prawdopodobieństwa zaistnienia zdarzenia
• Ustalenie konsekwencji danego zdarzenia
Profile obszarów ryzyka • Profil obszarów ryzyka
• Identyfikacja odpowiedzialności zawodowej
Zdarzenia niepożądane • Monitorowanie i analizowanie zdarzeń niepożądanych
Priorytetowe traktowania obszarów wysokiego
ryzyka
• Sposoby postępowania w przypadku wystąpienia
zdarzenia z obszaru wystąpienia wysokiego ryzyka
Sterowanie ryzykiem • Wybór narzędzi
• Zastosowanie optymalnych narzędzi organizacyjnych,
zarządczych, technologicznych
Kontrola, monitoring i ocena podjętych działań • Sprawdzenie i ocena ex post skutków podjętych działań
Źródło: Opracowanie własne: D. Oborska-Kumaszyńska, I. Witczak
Poniżej przedstawiono przykładowo dwa obszary w realizacji
diagnostycznych procedur radiologicznych, w których mogą po-
jawić się niezgodności determinujące prawidłowy ich przebieg.
Bezpośrednia opieka nad pacjentem
1) Ocena diagnostyczna w radiologii – precyzja i staranność
w realizacji diagnostycznych usług radiologicznych jest
Tabela 1. Fazy procesu zarządzania ryzkiem w procedurach radiologicznych