Page 65 - IFM_201402 całość 150 dpi

Inżynier i Fizyk Medyczny 2/2014 vol. 3 115
radioterapia / radiotherapy artykuł naukowy / scientific paper
U wszystkich chorych leczonych onkologicznie, a przede
wszystkim u osób otyłych pojawiają się objawy niepożądane po
radioterapii – tak zwane odczyny popromienne. W zależność od
przyjętego kryterium dzieli się je na: wczesne (ujawniające się
w trakcie leczenia i/lub bezpośrednio po jego zakończeniu do
3-6 miesięcy) oraz późne (występujące po 6 miesiącach, a na-
wet latach od zakończenia terapii). Powikłania wczesne trwają
zwykle stosunkowo krótko i są najczęściej odwracalne, pod wa-
runkiem stosowania odpowiedniego leczenia wspomagającego
[14]. Należy pamiętać o indywidualnych i nieprzewidywalnych
reakcjach wczesnych i późnych oraz o wyższej toksyczności le-
czenia skojarzonego: chemioterapii z radioterapią.
Odczyny miejscowe dotyczą obszaru, na który bezpośrednio
działa promieniowanie w trakcie leczenia: wczesne – to na przy-
kład rumień skóry, zapalenie błon śluzowych; późne – to zwłók-
nienia, popromienna martwica kości, przetoki.
Ryzyko wystąpienia, nasilenie oraz istota wczesnych i póź-
nych odczynów popromiennych zależą od wielu czynników ze-
wnętrznych, determinujących odpowiedź tkanek zdrowych na
promieniowanie jonizujące [14].
Czynniki związane z radioterapią obejmują: ro-
dzaj i energię promieniowania, zaaplikowaną dawkę
całkowitą, dawkę frakcyjną i czas leczenia.
Współczesny sposób frakcjonowania radioterapii
wywodzi się z obserwacji, że organizm na poziomie
komórkowym łatwiej toleruje dawkę rozłożoną na
kilka frakcji podawanych w odpowiednich odstę-
pach czasu [15, 16]. Ważna jest również objętość
zdrowych tkanek poddanych wysokim dawkom pro-
mieniowania: większe objętości zwiększają ryzyko
zaburzenia czynności narządów [17].
Do czynników sprzyjających powikłaniom po-
promiennym zalicza się przebyty uraz lub zabieg
operacyjny w miejscu napromienianym i/lub współ-
występowanie innych schorzeń internistycznych
[18]. Należy tu wymienić wszystkie stany związane
z upośledzeniem krążenia, w tym spowodowane
otyłością, cukrzycą i chorobami naczyń krwiono-
śnych oraz nadciśnieniem tętniczym [19].
W obrębie skóry wczesne odczyny popromienne
objawiają się występowaniem rumienia i suchości
lub wilgotnego łuszczenia. Jest to spowodowane
zanikiem komórek szybko proliferujących i brakiem
zastąpienia komórek czynnościowych z powodu
uszkodzenia przedziału komórek pnia [20].
Objawom tymmoże towarzyszyć świąd, przeczu-
lica, ból i utrata owłosienia. Dolegliwości zazwyczaj
ujawniają się w czasie trwania radioterapii, mogą
osiągnąć szczyt nasilenia i cofać się lub nawet za-
nikać przed końcem leczenia w wyniku pobudzenia
proliferacji komórkowej [2].
Wprzypadku pacjentów, u których powłączonym
leczeniu farmakologicznym wysokiego odczynu nie uzyskuje się
poprawy stanu ogólnego i zmniejszenia odczynu popromien-
nego, konieczne jest przerwanie napromieniania. Nadrzędnym
celem radioterapeuty jest zakończenie terapii w zaplanowanym
czasie, bez konieczności stosowania przerw w napromienianiu
lub szybkie wznowienie leczenia, w przypadku powikłań. Naj-
bardziej niekorzystną sytuacją kliniczną jest przedwczesne za-
kończenie radioterapii, bez podania całej zaplanowanej dawki.
Taka okoliczność doprowadza często do nasilenia dolegliwości
związanych z odczynem popromiennym i zmniejsza szansę na
wyleczenie choroby nowotworowej [21].
Kolejnym problemem klinicznym u osób otyłych jest obec-
ność lub wysokie ryzyko wystąpienia choroby zakrzepowo-za-
torowej, która istotnie wpływa na przeżywalność i śmiertelność
u pacjentów z chorobą nowotworową. Jest to najczęstsze powi-
kłanie towarzyszące chorobie nowotworowej i wiąże się często
ze stosowanym leczeniem onkologicznym. Powikłania choroby
zakrzepowo-zatorowej zwiększają ryzyko zgonu 2-8-krotnie
[22]. Liczba incydentów zakrzepowo-zatorowych wzrasta wraz
z leczeniem chirurgicznym, chemioterapią, radioterapią, pro-
gresją choroby, zwłaszcza gdy towarzyszą temu czynniki ryzyka,
a)
b)
Fot. 6 Objęcie obszaru tarczowego – PTV; a) widoczne obszary zbyt niskiej dawki –
< 95%; b) z dodatkowym polem dopromieniającym