Page 58 - IFM_201402 całość 150 dpi

vol. 3 2/2014 Inżynier i Fizyk Medyczny

108

radioterapia

\

radiotherapy

artykuł naukowy

\

scientific paper

guza nowotworowego. To jedyny aparat terapeu-

tyczny, który wyposażony jest w tę opcję. Jest to

możliwe, ponieważ stosuje się zewnętrzne znacz-

niki odbijające promieniowanie podczerwone lub

wewnętrzne, zaimplementowane w napromieniany

narząd. Urządzenie to pozwala weryfikować po-

łożenie chorego w czasie prowadzonego zabiegu.

Źródła promieniowania kilowoltowego (lampy ren-

tgenowskie) zawieszone są pod sufitem, detektory

zainstalowane w podłodze wykonują zdjęcia z czę-

stotliwością od 3 s do 180 s – wartości definiowane

przez obsługę aparatu (Fot. 10). Jeżeli zaplanowa-

ne położenie guza nowotworowego zmieni się np.

o 1 mm – próg reakcji definiowany przez obsługę

– położenie stołu terapeutycznego automatycznie

zmienia się, dostosowując je do warunków założo-

nych na etapie planowania leczenia.

Liczba wiązek promieniowania jest zdecydowanie

większa niż w przypadku „klasycznego akceleratora

biomedycznego”, jednak należy mieć na uwadze, że

podawane dawki są radiochirurgiczne, kilkukrotnie większe od

konwencjonalnego (2 Gy) frakcjonowania dawki. Sposób plano-

wania leczenia również znacznie odbiega od „klasycznego” po-

dejścia do wyliczenia rozkładu dawki.

Fot. 9

System CyberKnife [14] składa się z sekcji przyspieszającej (A: X-9MV, moc dawki 9 Gy/min), która za-

montowana jest na ramieniu robota (B). Integralną częścią aparatu jest stół terapeutyczny – C, lampy rentge-

nowskie E umożliwiające weryfikację obrazową w czasie seansu terapeutycznego, F – detektory promieniowa-

nia kilowoltowego, D – emiter i detektor promieniowania podczerwonego, które stosowane jest do weryfikacji

ruchomości: śledzenie i bramkowanie oddechowe

E

B

C

D

F

A

D

B

C

urządzenie „burzy porządek” w planowaniu i realizacji radiotera-

pii, ponieważ pojęcie „izocentrum” w tym przypadku nie istnieje.

Dla przypomnienia, izocentrum to punkt przecięcia osi obrotu:

kolimatora i ramienia głowicy akceleratora. Punkt szczególnie

ważny w planowaniu i realizacji radioterapii re-

alizowanej przy użyciu klasycznego akceleratora

biomedycznego, ponieważ ten punkt zazwyczaj

zdefiniowany jest w guzie nowotworowym i jest

punktem definiowania dawki terapeutycznej.

W aparacie CyberKnife wiązki promieniowania

można ustawić pod „dowolnym” kątem, głowi-

ca może znajdować się w różnej odległości od

pacjenta, a stół terapeutyczny jest integralną

częścią urządzenia: jego położenie może się

zmieniać w każdym kierunku. Stół zamontowa-

ny jest również na ramieniu robota. Powrócono

do „tubusów”, które formują wiązkę promienio-

wania (to rozwiązanie było stosowane w pierw-

szych aparatach rentgenoterapii). Zastosowanie

tubusów, które wykonane są w technologii XXI

wieku i zmieniane automatycznie, pozwala na

uzyskanie bardzo dużego gradientu spadku daw-

ki na granicy wiązki promieniowania. Parametr

ten jest szczególnie ważny, jeżeli wymagany jest

gwałtowny spadek dawki poza wiązką, ze wzglę-

du na bliskość struktur krytycznych. Można sto-

sować również kolimator wielolistkowy, który

zmienia kształt wiązki, co jest bardzo korzystne

ze względu na czas realizacji seansu terapeu-

tycznego. Jednak półcień wiązki jest większy niż

w przypadku tubusów. Ciekawym rozwiązaniem

jest możliwość śledzenia zmian położenia guza;

głowica aparatu porusza się zgodnie z ruchem

Fot. 10

A – informacje obrazowe wygenerowane w czasie planowania leczenia na bazie badania tomo-

grafią komputerową. B – zdjęcia cyfrowe obszaru, który jest weryfikowany, zrekonstruowane w systemie

planowania leczenia DRR (Digital Reconstructed Radiograph); C – zdjęcia wykonane w czasie seansu

terapeutycznego, na podstawie których dokonuje się korekty ułożenia chorego; D – porównanie zapla-

nowanego i aktualnego położenia chorego