Page 62 - IFM_201402 całość 150 dpi

vol. 3 2/2014 Inżynier i Fizyk Medyczny

112

radioterapia

\

radiotherapy

artykuł naukowy

\

scientific paper

podstawowym, uzupełniającym po leczeniu operacyjnym, także

w przypadkach nawrotów nowotworów i jako leczenie paliatyw-

ne. Jej celem jest podanie pacjentowi możliwie wysokiej daw-

ki promieniowania na obszar guza z jednoczesną maksymalną

ochroną tkanek zdrowych, przy użyciu wysoce specjalistycznej

aparatury do planowania, prowadzenia i kontroli

terapii napro-

mieniania [2].

Otyłości niejednokrotnie towarzyszą dolegliwości najczęściej

powiązane z układem sercowo-naczyniowym oraz patologią w in-

nychnarządach. Otyłośćmoże indukować chorobęnowotworową

i/lub wpływać na jej przebieg i przebieg postępowania terapeu-

tycznego. Obiektywne mierniki masy ciała BMI (

Body Mass Index

)

według aktualnych normWHOwskazują, że w porównaniu z 2004

rokiem waga ciała dorosłego Polaka ciągle wzrasta, w związku

z czym problem nadwagi i otyłości zwiększa się. U 52% dorosłych

Polaków zdiagnozowano nadwagę, głównie u mężczyzn. W ciągu

13 lat populacja dorosłych mężczyzn z nadwagą lub otyłych wzro-

sła o 32 punkty procentowe. Średnio ponad 61% mężczyzn waży

powyżej normy (45% ma nadwagę, 17% jest otyłych). Natomiast

wśród kobiet wskaźnik ten wzrósł o 19 punktów procentowych.

Około 45% populacji kobiet w Polsce waży ponad normę (30%ma

nadwagę, a 15% jest otyłych) [3].

Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że około do 41% no-

wotworów jest spowodowana nadwagą i otyłością [4]. Amery-

kańskie wyniki badań według raportu WCRF/AICR wskazują, że

otyłość zwiększa ryzyko występowania następujących nowo-

tworów: raka przełyku, nerki, jelita grubego i odbytnicy,

trzustki, pęcherzyka żółciowego, błony śluzowej macicy,

raka piersi po menopauzie [5]. Na podstawie europejskich

i amerykańskich badań najmniejsza umieralność występu-

je u osób z BMI mieszczącym się w przedziale 22,5-25 kg/

m

2

. Na każde 5 kg/m

2

przyrostu BMI powyżej tego prze-

działu umieralność wzrasta o 30%, a umieralność z powo-

du nowotworów o 10% [6]. Kolejnym czynnikiem mającym

wpływ na rozwinięcie się nowotworu jest otyłość. Magazy-

nowany tłuszcz może powodować podwyższenie hormo-

nów, które mogą przyspieszyć proces nowotworzenia [4].

Wyróżnia się dwa typy otyłości: brzuszną (trzewną),

gdzie nadmiar tkanki tłuszczowej gromadzi się w obrębie

tułowia i jamy brzusznej (wskaźnik talia-biodra WHR > 0,8

u kobiet oraz WHR > 1,0 u mężczyzn; obwód talii ≥ 80 cm

u kobiet oraz ≥ 94 cm u mężczyzn) oraz otyłość gynoidalną

(udowo-pośladkową), gdzie obserwuje się nagromadzenie

tkanki tłuszczowej w obrębie ud i na wysokości bioder.

Jedną z podstawowych metod leczenia onkologicznego

jest radioterapia. Rozwój tej metody terapii na przestrze-

ni ostatnich lat ukierunkowany jest przede wszystkim na

udoskonalenie aparatury medycznej oraz poprawę precyzji po-

dawania dawki energii promieniowania jonizującego [1]. Głów-

nym jej celem jest skuteczne podanie dawki terapeutycznej na

obszar guza z możliwie największą ochroną tkanek zdrowych.

Powszechnie stosowane schematy leczenia radioterapeu-

tycznego przewidują zazwyczaj od 6 do 8 tygodni przez 5 dni

w tygodniu. Działanie promieniowania nie dotyczy tylko guza

nowotworowego, ale także okolicznych tkanek zdrowych, co

wywołuje różnego rodzaju odczyny popromienne. Podczas ich

występowania obserwuje się nie tylko śmierć komórki, ale także

procesy występujące w obrębie gojących się tkanek, a skutki są

widoczne nawet po kilku latach od zakończenia leczenia [7]. Ra-

dioterapia u osób otyłych dostarcza wielu problemów, a sama

otyłość jest czynnikiem ryzyka nowotworu [8].

Trudności w realizacji radioterapii

osób otyłych – aspekty techniczne

Pacjenci z otyłością są „trudnymi” pacjentami na każdym etapie

leczenia, począwszy od planowania radioterapii, poprzez jej re-

alizację. Po zakwalifikowaniu do leczenia radioterapeutycznego,

u chorych dobiera się odpowiednie unieruchomienia, podkładki

oraz ustala się pozycję terapeutyczną. W przypadku kwalifikacji

pacjenta do radioterapii pod uwagę brana jest nadwaga i zwią-

zana z nią obniżona ogólna sprawność fizyczna [7]. Na tym eta-

pie analizowane są również ograniczenia aparatury medycznej.

Producenci wprowadzają ograniczenia wagowe dla pacjentów,

tj. maksymalne obciążenie stołu terapeutycznego w przypad-

ku akceleratora oraz diagnostycznego w przypadku tomografii

komputerowej. Wiąże się to nie tylko z wytrzymałością sprzę-

tu, ale także ugięciem stołu, które ma wpływ na niedokładności

przeprowadzanej radioterapii (Fot. 1).

W szczególnych przypadkach dochodzi do dyskwalifikacji pa-

cjenta z powodu dużej nadwagi. Każda decyzja w trakcie plano-

wania radioterapii u osób otyłych musi uwzględniać problemy,

począwszy od wyboru ułożenia chorego, metod planowania

leczenia, jego realizacji oraz nasilonych odczynów ze strony

skóry i tkanki podskórnej. W trakcie doboru pozycji chorego

Fot. 1

Układanie pacjenta na aparacie terapeutycznym