Page 63 - IFM_201402 całość 150 dpi

Inżynier i Fizyk Medyczny 2/2014 vol. 3

113

radioterapia

/

radiotherapy

artykuł naukowy

/

scientific paper

z otyłością unieruchomienia stosowane standardowo u pacjen-

tów z prawidłową masą ciała zostają pominięte, a pozycję te-

rapeutyczną dyktuje komfort i możliwości ruchowe chorego.

U większości chorych z otyłością brzuszną ciężko jest wyegze-

kwować pozycję na brzuchu, która jest wysoce niestabilna i nie-

odtwarzana. U pacjentów otyłych w trakcie pozycjonowania na

symulatorze czy tomografii komputerowej stosuje się dodatko-

we punkty odniesienia w postaci dodatkowych tatuaży, rysun-

ków na brzuchu, klatce piersiowej oraz spojeniu, które ułatwiają

późniejsze odtworzenie ułożenia. Tkanka tłuszczowa w dużym

stopniu wpływa na jakość obrazów zarówno w tomografii, jak

i symulatorze, gdzie sprawdza się plan leczenia. W szczególnych

przypadkach nie można zobrazować układu kostnego w symula-

torze ze względu na niewystarczające parametry lampy, a co za

tym idzie całego układu obrazowania.

Trudności w realizacji radioterapii

osób otyłych – aspekty fizyczne

U osób otyłych głębokość, na jaką należy dostarczyć daw-

kę leczniczą, musi być większa niż u pacjentów z prawidłową

masą ciała. Podana dawka zmienia się wraz z głębokością,

zgodnie z charakterystyką fotonowych wiązek terapeutycz-

nych [11, 12] (Rys. 1).

Im głębiej znajduje się obszar zakwalifikowany do na-

promieniania, tym większe maksimum generowane jest

w obszarze tkanki podskórnej. Zastosowanie na przykład

techniki napromieniania typu

box

– cztery wiązki ortogo-

nalne – pozwala na częściowe wyeliminowanie tego efek-

tu. Obszary, w których dawka osiąga wartości maksymal-

ne, znajdują się na obrzeżach napromienianej objętości (Fot. 4).

Często, z powodu dużej głębokości, na jakiej znajduje się ob-

szar PTV, nie udaje się podać oczekiwanej dawki lub osiągnię-

ty rozkład jest bardzo niejednorodny. Rozwiązaniem może być

Tkanka tłuszczowa nagromadzona pod skórą staje się labil-

na, co powoduje rozbieżność pomiędzy punktami zaznaczony-

mi na skórze (tatuażami) a układem kostnym (Fot. 2). Ponadto

ważne jest uwodnienie tkanek, na które mają często wpływ

choroby współistniejące, takie jak cukrzyca czy niewydolność

serca, prowadzące do dużych zmian w uwodnieniu i rozbież-

ności międzyfrakcyjnych. Występują trudności w dopasowa-

niu wskaźnika optycznego odpowiadającego układowi współ-

rzędnych aparatu z układem współrzędnych zaznaczonym na

ciele pacjenta. Potwierdzają to protokoły z kontroli geometrii

ułożenia pacjenta za pomocą wiązki terapeutycznej i techniki

IGRT (

Image Guide Radiotherapy

) przy użyciu KV-OBI [9]. Ame-

rykańscy naukowcy dowiedli, że wśród pacjentek z nowotwo-

rem macicy (BMI na poziomie 33 i/lub więcej), które są podda-

ne radioterapii miednicy i jamy brzusznej, występują większe

przesunięcia międzyfrakcyjne i większy błąd systematyczny.

W związku z tym dodano większy margines w przypadku ko-

biet z prawidłową masą ciała, u których wystarczający margi-

nes do planowania radioterapii wynosi 7-10 mm [10] (Fot. 3).

Rys. 1

Zależność mocy dawki od głębokości dla pola 10x10 przy SSD 100 cm

MeasuredDepthDoses -ActiveCurve

Relativedose [%]

100

90

80

70

60

50

40

30

50

100

150

200

250

300

350

Depth [mm]

0

Fot. 2

Trudności z dopasowaniem wskaźnika optycznego z tatuażami na skórze

Fot. 3

Różnice w układzie kostnym po ułożeniu pacjenta w pozycji terapeutycznej –

labilność powłok brzusznych