vol. 4 4/2015 Inżynier i Fizyk Medyczny
234
radioterapia
\
radiotherapy
artykuł naukowy
\
scientific paper
A
B
C
D
E
F
Fot. 5
Aparaty terapeutyczne stosowane w radiochirurgii. A – GammaKnife
], B – CyberKnife, C – tomote-
rapia, D – klasyczny akcelerator biomedyczny [
, E – akcele-
rator biomedyczny z dodatkowym mikrokolimatorem wielolistkowym [www.
plymouthhospitals.nhs.uk], F – akcelerator z dodatkowym kolimatorem koło-
wym
]
takie działanie ma sens? W moim przekonaniu tak,
ponieważ sprawdza się poprawność wykonanych
obliczeń rozkładu dawki z rzeczywistym rozkładem
zmierzonym podczas pomiarów weryfikacyjnych.
Wykonany pomiar zawiera również ukrytą informa-
cję dotyczącą poprawności realizacji ruchu listków
kolimatora, prędkości obrotu ramienia (w technice
VMAT) i kąta obrotu kolimatora (Rys. 5) [23-27].
Weryfikacja obrazowa terapii
Radiochirurgia to napromienianie bardzo małych
zmian, głównie nowotworowych, wysokimi dawka-
mi promieniowania. Przesunięcie o kilka milimetrów
może spowodować bardzo znaczące pogorszenie
rozkładu dawki. Dawka planowana będzie podana,
ale nie w tymmiejscu, w którym została zaplanowana.
Dlatego należy bardzo dokładnie sprawdzić aparat te-
rapeutyczny oraz zweryfikować ułożenie chorego na
stole terapeutycznym przed rozpoczęciem zabiegu
terapeutycznego [28]. Przygotowując aparat terapeu-
tyczny do leczenia, należy sprawdzić, czy geometrie
wiązki terapeutycznej i obrazowej są zgodne. Taką
procedurę wykonuje się, kiedy wiązka terapeutyczna
i obrazowa wytwarzana jest przez różne źródło pro-
mieniowania (kilowoltowe i megawoltowe). W akce-
leratorach klasycznych źródła promieniowania kilo-
woltowego są umieszczone na dodatkowym ramieniu
pod kątem 90° do ramienia, na którym zainstalowany
jest kolimator („źródło promieniowania megawol-
towego”). W aparatach typu CyberKnife lampy rent-
genowskie są zawieszone pod sufitem, a detektory
obrazowe wmontowane są w podłogę. Natomiast
w przypadku aparatu TomoTerapii źródło promienio-
wania „terapeutycznego” oraz „obrazowego” są tymi
samymi źródłami promieniowania, które generują róż-
ne energie: jedną „terapeutyczną”, drugą „obrazową”
o niższej energii. Wykonując testy, można stosować
sprzęt i oprogramowanie dostarczone przez produ-
centa aparatu terapeutycznego, bądź też stosować
niezależne testy i urządzenia. Wydaje się, że drugie
rozwiązanie pozwala na niezależną weryfikację.
A
B
C
D
Rys. 5
Porównanie obliczonych i zmierzonych map fluencji dla
jednego z pól leczenia. A – obliczony rozkład dawki dla kilku pól
napromieniania w technice IMRT, B – wyliczona mapa fluencji dla
jednego z pól, C – pomiar matrycą portalową mapa fluencji dla tej
samej wiązki, D – analiza map fluencji dla pola obliczonego (oś X –
kolor czerwony, Y – kolor żółty) i zmierzonego: oś X – kolor niebieski,
Y – kolor zielony.
