vol. 5 1/2016 Inżynier i Fizyk Medyczny
16
artykuł
\
article
radioterapia
\
radiotherapy
Wprowadzenie
Brachyterapia od lat pełni niekwestionowaną rolę
w leczeniu raka szyjki macicy bez względu na sto-
pień zaawansowania choroby, stanowiąc nieodzow-
ny element całego procesu terapeutycznego. W po-
łączeniu z chemioterapią i radioterapią wiązkami
zewnętrznymi stanowi standard postępowania
w leczeniu zaawansowanego procesu nowotworo-
wego [1]. Dzięki swoistym cechom rozkładu dawki,
otrzymywanego dzięki zastosowaniu aplikatorów
dojamowych, brachyterapia umożliwia podanie wy-
sokiej dawki w rejonie guza z jednoczesną ochroną
sąsiadujących z guzem narządów i zdrowych tkanek
[2]. Aby móc w pełni korzystać z możliwości, jakie
oferuje brachyterapia, konieczne stało się wdro-
żenie do planowania leczenia metod obrazowania
przestrzennego (3D), takich jak tomografia kom-
puterowa CT
(
Computed Tomography
) i rezonans
magnetyczny MRI (
Magnetic Resonance Imaging
).
Podczas gdy w radioterapii wiązek zewnętrznych
obrazowanie medyczne stało się nieodzowną czę-
ścią planowania rozkładów dawek, tak w brachy-
terapii zaangażowanie tych technik wzrastało nie-
proporcjonalnie. Jednak w ciągu ostatnich kilku lat
powstawały i rozwijały się koncepcje planowania
leczenia oparte na obrazowaniu trójwymiarowym.
W 2005 roku zalecenia w tej domenie zostały opu-
blikowane przez grupę GEC-ESTRO (
The Groupe
Européen de Curiethérapie and the European Society
for Radiotherapy and Oncology
) i stają się powoli
standardem postępowania w brachyterapii raka
szyjki macicy w Europie. Zalecenia brachyterapii 3D
promują zarówno europejskie, jak i amerykańskie
towarzystwa brachyterapeutyczne. Wymagania
stawiane przed ośrodkami onkologicznymi wdra-
żającymi i zmieniającymi dotychczasowe postępo-
wanie według kanonów nowoczesnej brachyterapii
ginekologicznej są wysokie i dotyczą nie tylko za-
plecza sprzętowego, ale i organizacji pracy całego
zespołu brachyterapeutycznego. Dlatego trudno
jest sprostać tym zaleceniom, wprowadzając je do
rutynowego postępowania brachyterapeutyczne-
go pomimo oczywistych zalet takiego podejścia.
Wprowadzenie nowych metod obrazowania stano-
wi również wyzwanie dla fizyka medycznego zaan-
gażowanego w planowanie brachyterapii.
Specyfikacja i raportowanie
dawki w brachyterapii 3D
Przez wiele lat w ośrodkach na całym świecie bra-
chyterapię w przypadku nowotworu szyjki macicy
wykonywano, stosując metody aplikacji i protokoły
dozymetryczne oparte na klasycznych systemach
dozymetrycznych stworzonych dla aplikacji rado-
wych. Standardowe metody ładowania aplikatorów
prowadziły do uzyskania rozkładów dawek, których
geometria była określana jako „
pear-shaped
” w wi-
doku przednio-tylnym AP
(
Anterior-Posterior
). Do
raportowania dawki służyły punkty referencyjne
oraz punkty narządów krytycznych, np. punkty
ICRU
(
International Commission on Radiation Units and Me-
asurements
) dla odbytnicy i pęcherza moczowego,
a metody obrazowania ograniczały się do wykonania
dwóch zdjęć w projekcji przednio-tylnej oraz bocznej
Brachyterapia 3D:
wyzwania i pułapki
Marta Szlag
1
, Agnieszka Cholewka
1
, Sylwia Kelles-Ślęczka
2
, Brygida Białas
2
, Piotr Wojcieszek
2
1
Zakład Planowania Radioterapii iBrachyterapii, Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, ul. Wybrzeże Armii Krajowej 15, 44-101 Gliwice
2
Zakład Brachyterapii, Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, ul. Wybrzeże Armii Krajowej 15, 44-101 Gliwice
