vol. 6 3/2017 Inżynier i Fizyk Medyczny
168
radiologia
\
radiology
artykuł naukowy
\
scientific paper
Wprowadzenie
Rak sutka jest najczęstszym nowotworem złośliwym u kobiet
w większości rozwiniętych państw świata. Pomimo ogromnego
postępu, jaki dokonał się w rozpoznawaniu i leczeniu tego no-
wotworu, umieralność nie maleje. Rak piersi jest heterogenną
chorobą. W jej ramach można wyodrębnić podtypy o różnych
cechach morfologicznych i biologicznych, które są podatne na
poszczególne metody leczenia, o różnym rokowaniu. Profilakty-
ka mammograficzna, która została wprowadzona na dużą skalę
doprowadziła do zwiększenia wykrywalności i rozpoznawania
guzów pierwotnych o niewielkim zaawansowaniu. Dzięki temu
udowodniono, że we wczesnych stopniach zaawansowania
mniej agresywne leczenie jest równie skuteczne jak mastek-
tomia. Leczenie oszczędzające pierś i biopsja węzła wartowni-
czego cechuje się rosnącym zainteresowaniem wielu ośrodków
klinicznych, które w swoich placówkach lub w ich pobliżu mają
dostęp do zakładów medycyny nuklearnej [1].
Epidemiologia raka piersi – świat
Rak piersi jest najczęstszym nowotworem złośliwym wśród ko-
biet na świecie, stanowiąc u nich około 19% ogółu zachorowań
na nowotwory, mężczyźni stanowią zaledwie 0,5% chorych.
Rocznie rejestruje się powyżej 10 tys. nowych zachorowań,
z czego umiera 5 000. Dane dotyczą nie tylko osób nowo zapa-
dających na raka, ale też tych, które zachorowały wcześniej. Jest
to najczęstszy nowotwór złośliwy wśród mieszkanek Ameryki
Północnej i Europy (z wyjątkiem byłego ZSRR), większości kra-
jów Ameryki Południowej, Afryki Północnej, Azji Południowo-
-Wschodniej, Australii i Nowej Zelandii. Jedynie w byłym ZSRR
i Japonii częstszym nowotworem jest rak żołądka. Wśród pozo-
stałych mieszkanek świata dominuje rak szyjki macicy [1, 2].
Epidemiologia raka piersi w Polsce
Pomimo ciągłego postępu, jaki dokonuje się w diagnostyce i le-
czeniu w Polsce rak piersi jest najczęstszym nowotworem roz-
poznawanym u kobiet. Każdego roku nowotwór ten rozpoznaje
się u ponad 14 000 Polek, z czego ponad 5 000 przegrywa wal-
kę z rakiem. Zachorowalność różni się w poszczególnych woje-
wództwach, np. w Wielkopolsce ryzyko zachorowania jest wyż-
sze (tj. 56/100 000 ASR) od średniej dla Polski, wyższe jest tylko
w woj. dolnośląskim. Zakłada się, że może to być spowodowane
przyjęciem przez Wielkopolanki stylu życia charakterystyczne-
go dla krajów Europy Zachodniej – coraz późniejsze rodzenie
dzieci, unikanie karmienia piersią, zapominanie o odpowiedniej
diecie i ruchu. Zachorowalność, podobnie jak umieralność, różni
się w poszczególnych województwach (tj. w woj. dolnośląskim
17/100000 ASR, woj. wielkopolskim 16/100000, a już w woj. lu-
belskim 11/100000 ASR) [3].
Układ limfatyczny i węzły chłonne
Układ limfatyczny zaczyna się w przestrzeniach międzykomór-
kowych większości narządów, począwszy od najmniejszych wło-
sowatych naczyń chłonnych. Na ścianach tych naczyń widnieją
cienkie i wiotkie przypominające swoją budową żyły z częściej
rozmieszczonymi zastawkami, dzięki którym krążąca w nich lim-
fa (chłonka) może płynąć tylko w jednym kierunku.
Jednym z głównych źródeł chłonki jest przesącz z osocza krwi
oraz produkty z metabolizmu komórek. Limfa zawiera wodę,
tłuszcze, białka, duże ilości białych ciałek krwi, sole mineralne,
więc ma podobny skład do osocza. Naczynia limfatyczne (ich
sieć) tworzą na początek naczynia włosowate, następnie drob-
ne naczynia limfatyczne, a na końcu duże pnie limfatyczne,
w skład których wchodzą przewód limfatyczny prawy i przewód
piersiowy, które po połączeniu doprowadzają limfę do żyły po-
dobojczykowej dostarczającej krew do serca. Kapilary limfatycz-
ne, czyli początkowe odcinki naczyń limfatycznych, zbudowane
są z pojedynczej warstwy komórek oplecionych filamentami,
które łączą się z włóknami elastycznymi. Płyn, który gromadzi
się w przestrzeniach międzykomórkowych, doprowadza do roz-
szerzania się włókien umiejscowionych w komórkach śródbłon-
ka kapilar limfatycznych, co powoduje wnikanie płynu do na-
czyń poprzez otwarcie okienek międzykomórkowych. Wzrost
ciśnienia chłonki wewnątrz naczyń powyżej wartości ciśnienia
płynu śródmiąższowego jest zgodny z gradientem ciśnienia.
Z tego powodu chłonka w początkowych odcinkach naczyń lim-
fatycznych staje się trzykrotnie bardziej zagęszczona niż płyn
międzykomórkowy.
Krew przepływająca przez naczynia włosowate komórki od-
żywia naczynia, które pobierają z niej niezbędne związki che-
miczne, a produkty przemiany materii zostają wydalone do
przestrzeni międzykomórkowych. Odzyskane produkty prze-
chodzą do chłonki i razem z nią trafiają bezpośrednio do naczyń
krwionośnych. Naczynia limfatyczne, jak i naczynia krwionośne,
są naturalnymi drogami, którymi płyny ustrojowe docierają do
wszystkich mikroczęści organizmu. Często szkodliwe czynniki,
które są niepożądane, trafiają do płynów ustrojowych. Do krwi
różnymi drogami mogą przedostawać się mikroorganizmy lub
inne bakterie chorobotwórcze, które bardzo szybko docierają
do miejsc odpowiednich do ich rozwoju. Układ limfatyczny prze-
nosi wolniej zarazki chorobotwórcze, ponieważ na drodze limfy
znajdują się węzły chłonne. Węzły rozmieszczone są na drodze
naczyń limfatycznych, wzdłuż naczyń krwionośnych w otocze-
niu większości organów i tkanek organizmu, z wyjątkiem szpiku,
układu kostnego, mózgu oraz mięśni. Ludzki organizm posiada
ich około osiemset. Węzły chłonne zawierają siateczkowo-
-śródbłonkowe komórki, głównie fagocyty, których zadaniem
jest zatrzymanie, filtrowanie komórek nowotworowych, bakte-
rii i innych szkodliwych substancji. Gdyby węzły te zostały zaata-
kowane przez chorobę, to przez pewien czas proces chorobo-
twórczy toczyłby się tylko w obrębie węzła, a nie rozszerzał się
dalej. Z uwagi na to, że na drodze naczynia chłonnego znajduje
