vol. 3 6/2014 Inżynier i Fizyk Medyczny
radiologia
\
radiology
288
artykuł
\
article
Wprowadzenie
Współcześnie w ochronie radiologicznej korzysta się ze stan-
dardu pacjenta referencyjnego jako kryterium odniesienia
względem dawek promieniowania, jakich nie należy przekraczać
podczas świadczeń zdrowotnych z wykorzystaniem promienio-
wania jonizującego. W 1949 roku po raz pierwszy zdefiniowano
potrzebę standaryzacji modelu odniesienia przy obliczaniu da-
wek promieniowania w medycynie. Pierwotnie pojęcie
standard
man
dotyczyło pracowników narażonych na skażenie wewnętrz-
ne radionuklidami. Publikacja 23 z 1975 roku Międzynarodowej
Komisji Ochrony przed Promieniowaniem ICRP (
International
Commission on Radiological Protection
) zastępuje pojęcie
stan-
dard man
określeniem
reference man
, jako jednostki referencyj-
nej w zakresie ochrony radiologicznej ciała ludzkiego. Pierwszy
„pacjent referencyjny” to mężczyzna rasy kaukaskiej pomiędzy
20. a 30. rokiem życia o wzroście 170 cm i ważący 70 kg. Dalsze
prace w oparciu o dane pochodzące z Ameryki Północnej i Euro-
py Zachodniej w zakresie analizy zarówno wzrostu i masy ciała,
jak i masy poszczególnych narządów oraz ich składu chemiczne-
go z uwzględnieniem obojga płci zaowocowały ustaleniem ko-
lejnego wzorca (tabela 1) [1, 2].
Tabela 1
. Pacjent referencyjny wg ICRP (Publikacja 89 z 2002 r.) [1]
PŁEĆ
WZROST
MASA CIAŁA
Kobieta
163
60
Mężczyzna
176
73
Poziom referencyjny (PR) oznacza taką wartość dawki pro-
mieniowania otrzymywaną przez pacjenta i/lub czasu emisji
promieniowania podczas procedury kardiologii interwencyjnej,
których nie należy przekraczać bez istotnej przyczyny klinicznej.
ICRP rekomenduje monitorowanie PR jako jeden z warunków
efektywnej optymalizacji ryzyka radiacyjnego pacjenta podczas
świadczeń zdrowotnych z użyciem promieniowania rentgenow-
skiego [3, 4]. Poziomy referencyjne zostały przyjęte w różnych
obszarach stosowania promieniowania jonizującego, np. w rent-
genodiagnostyce klasycznej, radiologii zabiegowej i tomografii
komputerowej. W kardiologii inwazyjnej stosuje się je celem po-
twierdzenia dobrej praktyki medycznej w zakresie niskich dawek
promieniowania otrzymywanych przez pacjenta z jednocze-
snym zapewnieniem wysokiej jakości otrzymywanych obrazów
rentgenowskich [5]. W Polsce, w myśl obowiązujących przepi-
sów prawnych, przestrzeganie poziomów referencyjnych należy
do obowiązków każdego podmiotu leczniczego, gdzie wykony-
wana jest koronarografia i angioplastyka wieńcowa (tabela 2)
[6]. Wartość referencyjna dawki i/lub czasu emisji promieniowa-
nia w zakresie danej procedury może mieć różną wartość w róż-
nych krajach. I tak na przykład, w Wielkiej Brytanii w przypadku
koronarografii obowiązuje DAP
(
Dose
Area Product
) o wartości
36 Gy·cm
2
, a czas emisji promieniowania nie powinien przekro-
czyć 5,6 minuty [7]. W USA natomiast rekomendowana w proce-
durach inwazyjnych przez Agencję Żywności i Leków (
Food and
Drug Administration
, FDA) wartość DAP wynosi 500 Gy·cm
2
(przy
założeniu powierzchni pola promieniowania 100 cm
2
), a czas
emisji promieniowania rentgenowskiego 15 minut [8].
Tabela 2
. Obowiązujące w Polsce wartości poziomów referencyjnych w kardiologii
inwazyjnej [6]
Procedura kardiologii
inwazyjnej
Wartości graniczne
Dose Area Product
(w Gy·cm
2
)
Czas emisji promie-
niowania
(w minutach)
Koronarografia
(angiografia tętnic
wieńcowych serca)
60
Wartość graniczna nie
została oznaczona
Angioplastyka
wieńcowa
120
20
DAP
jest skumulowanym iloczynem dawki promieniowania
i pola powierzchni, przez które przenika wiązka promieniowania
rentgenowskiego. To miara narażenia na skutki biologiczne dzia-
łania promieniowania jonizującego (czynnik kancerogenny). Sza-
cuje się, że w Wielkiej Brytanii promieniowanie wykorzystywane
w procedurach inwazyjnych naczyń wieńcowych jest odpowie-
dzialne za 280 zachorowań na nowotwór w ciągu roku na milion
badanych pacjentów [9]. Pomiar
Dose Area Product
odbywa się za
pomocą komory jonizacyjnej umieszczonej za kolimatorem (ogra-
nicznik pola wiązki promieniowania rentgenowskiego) [10, 11].
Zgodnie z zapisami w prawodawstwie polskim rejestracja war-
tości DAP podczas procedur zabiegowych jest obowiązkowa [6].
Jednym z czynników mających istotny wpływ na dawkę pro-
mieniowania otrzymywaną przez pacjenta jest wskaźnik masy
ciała BMI (
Body Mass Index
) i typ konstrukcyjny budowy ciała. Do
obliczenia wartości BMI stosuje się wzór: masa ciała (w kilogra-
mach) / wzrost
2
(w metrach). Wskaźnik masy ciała jest prostym
sposobem określenia proporcji wagowo-wzrostowych bada-
nych pacjentów. W 2000 roku Światowa Organizacja Zdrowia
WHO (
World Health Organization
) przyjęła klasyfikację stanu od-
żywienia osób dorosłych na podstawie BMI (tabela 3) [12].
Tabela 3
. Klasyfikacja odżywienia dorosłych w zależności od BMI [12]
Klasyfikacja WHO
Zakres BMI
Wychudzenie
< 18,5
Norma
18,5-24,5
Nadwaga
25-29,9
Otyłość I stopnia
30-34,9
Otyłość II stopnia
35-39,9
Potężna otyłość
≥ 40
Cel
Celem badania była analiza porównawcza pomiędzy wartościami
opisującymi wzrost i masę ciała pacjentów, którym wykonano an-
gioplastykę wieńcową, a pacjentem referencyjnym płci żeńskiej
i męskiej, zgodnie ze standardem rekomendowanym przez ICRP.
Materiał i metody
Badanie przeprowadzono metodą sondażu diagnostyczne-
go w okresie od 1 stycznia 2012 roku do 31 stycznia 2013 roku.
