Page 24 - IFM_201303_vB calosc 150 dpi

vol. 2 3/2013 Inżynier i Fizyk Medyczny

136

artykuł

\

article

kontrola jakości

\

quality control

•

potencjalny dłuższy czas życia od wystąpienia ekspozy-

cji na promieniowanie jonizujące,

•

intensywniejsze procesy podziałowe w

okresie rozwojo-

wym u dzieci,

•

stosunek komórek poddanych w/w działaniu do całkowi-

tej ilości komórek organizmu;

3)

braku wystarczających uregulowań prawnych dotyczących

zakresu przeprowadzania testów kontroli jakości przy apa-

ratach mających tzw. „cyfrową formę rejestracji obrazu”,

w wyniku czego pomijane jest m.in. sprawdzanie systemów

AEC w

ramach przeprowadzanych specjalistycznych testów

eksploatacyjnych.

Należy podkreślić, że regularne przeprowadzanie testów eks-

ploatacyjnych nawet aparatów rentgenowskich, w

których obraz

jest otrzymywany na klasycznej błonie rentgenowskiej, nie sta-

nowi wymogu wystarczającego do oceny dawek otrzymywanych

przez pacjenta, ale pod pewnymi warunkami może być procesem

wspierającym i znacznie upraszczającym analizę w/w wartości.

Celempracy jest przedstawienie ogólnej problematyki spraw-

dzania dawek otrzymywanych przez pacjentów. Dokładniejsze

opisy metodologii szacowania w/w dawek w

czasie działalności

nadzorowej WSSE w

Poznaniu stanowić będą treść drugiej czę-

ści niniejszego artykułu.

Materiał i metoda

Oszacowania wielkości dawek otrzymywanych przez pacjenta

można wykonać kilkoma sposobami:

1.

Na podstawie iloczynu dawki i

powierzchni, na którą pada

promieniowanie (

Dose

(KERMA) –

Area Product

), rejestro-

wanej przez dawkomierz DAP/KAP zawieszony pod koli-

matorem aparatu rentgenowskiego i wyrażonej najczęściej

w

µGy·m

2

lub cGy·cm

2

. Tego typu dawkomierze są coraz

częściej standardowymwyposażeniem dostarczanym z no-

woczesnymi aparatami lub stanowią element modernizacji

starszych jednostek. Na podstawie formuły podanej w Ra-

porcie ICRU nr 74 [8] lub Serii Raportów Technicznych IAEA

nr 457 [9] możliwe jest przeliczenie dawki powierzchniowej

na (maksymalną) dawkę wejściową na skórę pacjenta.

2.

Poprzez pomiar kermy/dawki dozymetrem w punkcie prze-

cięcia wiązki promieniowania z powierzchnią skóry pacjen-

ta. Wspomniany punkt dla pomiarów dozymetrycznych

jest często punktem teoretycznym/umownym. Pomiar

taki odbywa się w

trybie ręcznego ustawiania parametrów

ekspozycji zdefiniowanych w procedurach roboczych danej

pracowni. W przypadku gdy klinicznie wykorzystuje się sys-

tem Automatycznej Kontroli Ekspozycji, warunki (kV, mA

i

s lub mAs) są określane na podstawie analizy parametrów

otrzymywanych w

danej procedurze radiologicznej w

tej

pracowni na danym aparacie. Pewną modyfikacją tej meto-

dy jest pomiar z wykorzystaniem odpowiednich fantomów

opisanych w w/w Raporcie Technicznym IAEA nr 457 lub też

z wykorzystaniem fantomów antropomorficznych.

3.

Poprzez pomiar wykonany za pomocą dawkomierzy aktyw-

nych (detektory półprzewodnikowe, komory jonizacyjne)

lub dawkomierzy pasywnych (detektory termoluminescen-

cyjne –TLD). W warunkach polskich możliwe jest wykorzy-

stanie do tego celu detektorów TLD oferowanych m.in.

przez Laboratorium Dozymetrii Indywidualnej i

Środowi-

skowej LADIS IFJ w Krakowie [10] lub Pracownię Dawek In-

dywidualnych i Środowiskowych CLOR [11]. Obecnie są one

wykorzystywane jako dozymetry indywidualne noszone

przez personel medyczny pracujący w warunkach naraże-

nia na promieniowanie jonizujące, lecz zapewne nie istnieją

żadne przeszkody uniemożliwiające wykorzystanie powyż-

szych detektorów również do innych celów.

Modyfikacją pierwszej i

drugiej metodologii pomiarowej

jest tzw. metoda tandemowa (przykładowy układ pomiaro-

wy przedstawiono na fotografii 1).

Fot. 1

Metoda„tandemowa”pomiarudawkiwejściowejwprocedurachradiologicznych

Metoda polega na jednoczesnym pomiarze dawek za po-

mocą DAP/KAP i

drugiego dawkomierza mogącego pełnić

rolę dozymetru referencyjnego. Zaletą powyższej metody

jest możliwość sprawdzenia poprawności wskazań DAP/

KAP, który bardzo często bywa zintegrowany z

aparatem

rentgenowskim i

jego odłączenie, a następnie wysłanie do

odpowiedniego laboratorium wzorcującego/sprawdzają-

cego wiązałoby się ze znacznymi trudnościami [12].

Aby przejść do dawki wejściowej na skórę pacjenta w przy-

padku pomiaru iloczynu dawka-powierzchnia, należy po-

dzielić pierwszą z wartości przez pole promieniowania X na