Page 28 - IFM_201303_vB calosc 150 dpi

vol. 2 3/2013 Inżynier i Fizyk Medyczny

radiologia

\

radiology

140

artykuł

\

article

Czy obecność tatuażu

jest przeciwwskazaniem do badania MR?

Zasadniczo nie, ale niektóre typy tuszu wykorzystywanego

przez tatuatorów zawierają żelazo lub ołów, które w

polu ma-

gnetycznym mogą ulegać rozgrzaniu i w konsekwencji powodo-

wać poparzenia.

Przeciwwskazania względne

to różnego rodzaju opiłki czy

odłamki metalowe w

ciele, w

przypadku których najważniejsze

jest umiejscowienie i

oszacowanie ryzyka przemieszczenia czy

rozgrzania. Warto pamiętać, że wszelkiego typu modyfikacje

ciała czy

piercing

(przekłuwanie dekoracyjne) nie zawsze wy-

konane są z materiałów szlachetnych (srebro, tytan) i w takich

sytuacjach niezwykle istotny jest wywiad z

pacjentem i możli-

wość czasowego usunięcia ozdób (np. wyjęcie kolczyków). Prze-

szkodą mogą okazać się aparaty ortodontyczne (szczególnie,

jeśli okolicą badaną ma być głowa z

szyją) czy nawet niektóre

zastawki serca. Może też zdarzyć się sytuacja, w

której przeciw-

wskazanie względne okaże się bezwzględnym (np. wspomniane

modyfikacje magnetyczne, które wywołają artefakty uniemożli-

wiające interpretację obrazu radiologicznego). W

takiej sytuacji

mamy pełne prawo odmówić wykonania badania.

Do ważnych przeciwwskazań względnych należą klaustrofo-

bia i

ciąża. Pierwsze wymaga współpracy elektroradiolog – pa-

cjent, drugie – konsultacji lekarskiej. W przypadku klaustrofobii

bardzo wskazane jest odpowiednie przygotowanie i doinformo-

wanie pacjenta o przebiegu i znaczeniu badania. Istotna okazuje

się umiejętność stworzenia swoistej więzi z pacjentem, którego

wizja bycia umieszczonymw ciasnym tunelu najzwyczajniej prze-

raża. Nieodzowny może okazać się kontakt głosowy, a

czasem

nawet obecność osób trzecich w

trakcie badania. Warto pamię-

tać o uzmysłowieniu pacjentowi konsekwencji przerwania bada-

nia przed planowanym zakończeniem protokołu. Tracimy wtedy

bowiem cenny czas i

pieniądze, przekreślamy pracę operatora

i wydłużamy kolejkę oczekujących na badanie.

Nie udowodniono jednoznacznie szkodliwości pola magne-

tycznego dla ciężarnych, ale nie potwierdzono również braku

jego wpływu na rozwój płodu. Z

tej właśnie przyczyny decyzję

o

wykonaniu badania MR kobiecie w

ciąży podejmuje lekarz.

W

przypadku ciąży zagrożonej rezonans najprawdopodobniej

nie zostanie wykonany.

W otoczeniu magnesu nie mogą znajdować się nie tylko

metale magnetyczne,

ale i

karty bankomatowe, bilety elektro-

niczne, telefony komórkowe itd. Ze względu na ich właściwości

magnetyczne może dojść do wykasowania pamięci, wyzerowa-

nia konta czy trwałego uszkodzenia przedmiotu. Faktem zasłu-

gującym na podkreślenie jest to, że w

pracowni rezonansu ma-

gnetycznego najczęściej nie ma tak zwanego zasięgu sieci, toteż

posiadanie telefonu komórkowego zwyczajnie mija się z

celem.

Wszystkie sprzęty wykorzystywane do wykonywania badania

MR (np. strzykawka automatyczna) wykonane są z materiałów

niemagnetycznych i

posiadają specjalne oznaczenia informują-

ce o

tym fakcie. W pobliże magnesu nie wprowadzamy żadnych

przedmiotów (wózków, stołów, narzędzi), które nie są wyraźnie

oznaczone.

Przygotowanie pacjenta

obejmuje zatem ustalenie prze-

ciwwskazań względnych i bezwzględnych, śledzenie skierowań,

przeprowadzenie wywiadu i

ocenę psychologiczną. Jako osoby

odpowiedzialne za pacjenta w czasie wykonywania badania, mu-

simy być świadomi jego stanu psychicznego i

fizycznego. Musi-

my też mieć pewność, że kwalifikuje się on do badania, jest po-

informowany o procedurach i przebiegu diagnostyki obrazowej

i

że jest na nią gotowy. Chcemy w

ten sposób zminimalizować

ryzyko zakończenia badania w chwili, gdy jest ono jeszcze niedia-

gnostyczne. Ponadto powinniśmy być przekonani o tym, że pa-

cjent jest odpowiednio ubrany. Należy wyeliminować wszelkie

metalowe ozdoby czy paski, mogące dać artefakty na obrazie.

Ułożenie chorego zależy od rodzaju wykonywanego badania.

Ważne jest, aby powierzchnie skóry nie stykały się ze sobą (uni-

kamy splecionych palców), co może narażać badanego na popa-

rzenia. Dbamy o wygodę osoby badanej, stosowanie odpowied-

nich podkładek oraz higienę (wymiana ręczników, dezynfekcja).

Zaniedbania w

tym obszarze są niedopuszczalne (zwłaszcza

w

okresie wzmożonej zachorowalności na choroby zakaźne,

takie jak grypa; pamiętać należy o możliwości przeniesienia na

pacjentów lub personel wirusa HIV –

Human Immunodeficiency

Virus

czy HCV –

Hepatitis C Virus

).

Co, jeśli pacjent chce przerwać badanie?

Pacjent musi mieć świadomość, jak trudno jest się dostać do pra-

cowni rezonansu magnetycznego oraz zostać poinformowany,

że rezygnacja z

badania wiąże się z

ponowną procedurą kwali-

fikacji. Niemniej jednak ma pełne prawo zrezygnować lub prze-

rwać badanie, jeśli uzna, że z

różnych przyczyn nie jest w

stanie

w

nim dalej uczestniczyć. Może również nie podać przyczyny,

o

czym operator MR powinien pamiętać. Przerwanie badania

odbywa się za pomocą specjalnej „gruszki”, którą pacjent trzyma

w

ręku w

czasie skanowania.

Podstawy fizyczne badania

Zasadniczo nośnikiem informacji jest sygnał pochodzący z

pro-

tonów wodoru. Użyłam słowa „zasadniczo”, gdyż dotyczy to

również innych pierwiastków. Wdiagnostyce obrazowej o wodo-

rze mówimy jednak najczęściej. W największym skrócie: protony

wodoru przypominają w

polu magnetycznym małe magnesy,

ustawiające się zgodnie z

liniami sił tego pola. Pole powoduje,

że protony obracają się (rotują) z

częstotliwością tak zwanej

precesji Larmora, wysyłając sygnał o

dokładnie takiej samej

częstości. Protony wchłaniają również sygnał emitowany (nada-

wany) przez aparat, co powoduje zmianę kierunku obrotu (

flip

).

Czas, jaki upływa pomiędzy nadaniem impulsu a

pomiarem, to

czas echa TE (

Time of Echo

), natomiast czas upływający pomię-

dzy emisją dwóch impulsów (podstawowa sekwencja) to czas

repetycji TR (

Time to Repeat

). Istotny jest także fakt, że protony