Inżynier i Fizyk Medyczny 3/2017 vol. 6
147
artykuł
/
article
radioterapia
/
radiotherapy
dawki w obszarze objętości tarczowej. Przykła-
dy kliniczne niewłaściwego przylegania bolusa
i wpływ przerwy powietrznej na dawkę po-
wierzchniową przedstawia rysunek10.
Można zaobserwować, że tam, gdzie bolus
przylega do skóry, otrzymujemy zamierzoną
dawkę terapeutyczną (np. powyżej 95% dawki
przepisanej), natomiast tam, gdzie bolus od-
staje, objętość tarczowa może otrzymać niż-
szą dawkę od oczekiwanej. Przerwa pomiędzy
bolusem a powierzchnią, którą napromienia-
my, wpływa na zmniejszenie dawki powierzch-
niowej, ponieważ tworzy się tzw. secondary
build-up (przedstawiony schematycznie na
rysunku 11).
Elektrony generowane w bolusie rozpra-
szane są głównie do przodu [7]. Dla małej
przestrzeni powietrznej zaburzenie rozkładu
dawki jest niewielkie, elektrony docierają do
ciała pacjenta i deponują dawkę na skórze.
Natomiast kiedy przestrzeń powietrzna jest
stosunkowo duża, odtwarzane jest zjawisko
narastania dawki, wskutek czego powstaje
obszar obniżonej dawki (podobne zjawisko
obserwujemy w zatokach powietrznych np.
w nosogardle lub w przełyku).
Na rysunku 12 wykreślona została reduk-
cja dawki powierzchniowej dla wzrastającej
przestrzeni powietrznej pomiędzy bolusem
a powierzchnią napromieniania (odpowiednio
2 mm, 4 mm i 10 mm) dla różnych rozmiarów pól.
Dla przerwy 2 mm redukcja dawki jest znikoma. Największa
różnica – do 6% (±0,5%) obserwowana jest dla najmniejszego
pola (8 x 8 cm
2
) i największej przerwy, czyli 10 mm. W kolej-
nym przykładzie (Rys. 13) przedstawiono redukcję w dawce
powierzchniowej w zależności od kąta padania wiązki i prze-
rwy powietrznej pomiędzy powierzchnią fantomu a bolusem
o grubości 0,5 cm i 1 cm (przerwy wynosiły odpowiednio 2 mm,
Rys. 13
Redukcja dawki powierzchniowej dla wiązki o energii X6 MV (pole 10 x 10 cm
2
) w zależności od kąta padania wiązki i rozmiaru air gap
Źródło: [11].
Rys. 11
Air gap/Secondary build-up
Źródło: [3]
Rys. 12
Różnica pomiędzy dawką bez przerwy (pomiędzy bolusem a powierzchnią fantomu) i z przerwą,
w funkcji głębokości
Źródło: [7].
5 mm i 10 mm). Pomiary wykonano komorą Marcus i detektorem
MOSFET dla energii promieniowania fotonowego 6 MV i pola
10 x 10 cm
2
. Każda wartość to średnia z trzech pomiarów.
Największą redukcję dawki powierzchniowej zanotowano dla
kąta padania 60° i bolusa o grubości 1 cm z przerwą 10-milime-
trową. Zatem dawka powierzchniowa maleje wraz ze wzrostem
kąta padania wiązki, ze wzrostem grubości bolusa i zwiększa-
niem się przestrzeni powietrznych. W związku z tym dbałość
