vol. 5 5/2016 Inżynier i Fizyk Medyczny
268
artykuł
\
article
radioterapia
\
radiotherapy
do guza nowotworowego na wdechu wstrzymanym w przypad-
ku m.in. radioterapii piersi. Na etapie planowania leczenia pa-
cjent uczy się poprawnie oddychać i wstrzymywać oddech, tak
jak instruuje go komputer lub wyświetlane na ekranie monitora
wskazówki. Oddech monitorowany jest na podstawie specjalnej
kostki umieszczonej na brzuchu pacjenta i obserwowanej za po-
mocą kamer na podczerwień.
W momencie wstrzymanego oddechu podawana jest daw-
ka terapeutyczna lub jej część w zależności od planu leczenia.
Stosowanie tej techniki w znaczącym stopniu zmniejsza depo-
nowanie dawki w płucach oraz sercu, co przyczynia się do ogra-
niczenia powikłań ze strony tych narządów czy nawet zgonów
z powodu zawału mięśnia sercowego [3].
Najnowsze technologie tj. tomoterapia, CyberKnife czy akcele-
ratory do protonoterapii umożliwiają niebywałą precyzję w dostar-
czaniu dawki do obszaru tarczowego. Obecnie na terenie Polski
funkcjonują dwa aparaty do radioterapii helikalnej. Znajdują się
one w centrach onkologii w Poznaniu i Gliwicach. Tomoterapia
jest hybrydą tomografu komputerowego i akceleratora liniowego
dostarczającą dawkę promieniowania w sposób spiralny. Odbywa
się to poprzez rotacyjny ruch głowicy aparatu i jednoczesny wsuw
stołu terapeutycznego z pacjentem do wnętrza gantry. Napromie-
nianie pacjenta poprzedzone jest obrazowaniem megawoltowym
MVCT (
Mega Voltage Computed Tomography
), spełniając tymsamym
założenia techniki IGRT (
Image Guided Radiation Therapy
) [4].
Aparaty CyberKnife funkcjonują w Poznaniu, Gliwicach i Wie-
liszewie pod Warszawą. Ten zrobotyzowany aparat stanowi uzu-
pełnienie dla klasycznej chirurgii o precyzji sięgającej 0,1 mm.
Realizuje on technikę radiochirurgii stereotaktycznej. Dzięki
temu do minimum zmniejsza się napromieniowanie i tym sa-
mym niszczenie zdrowych tkanek w organizmie pacjenta. Jest
to niezwykle istotne w przypadku nowotworów, które zlokalizo-
wane są w obszarze lub w pobliżu ważnych dla funkcji życiowych
narządów. Zbudowany jest z akceleratora liniowego umiesz-
czonego na ramieniu robota o sześciu stopniach swobody, co
pozwala na swobodne ruchy wokół ciała pacjenta. Wyposażony
jest w system obrazowania rentgenowskiego sprzężony z opro-
gramowaniem i umożliwiający „podążanie” aparatu za guzem
nowotworowym [5].
Ważnym elementem, nad którym należy się zastanowić, bio-
rąc pod uwagę ruchomość wewnątrznarządową pacjenta, jest
zastosowanie odpowiednich protokołów przygotowania pa-
cjenta do leczenia, aby zapewnić odtwarzalność każdego dnia
w trakcie kursu radioterapeutycznego.
Regionem o największej ruchomości wewnętrznej jest klat-
ka piersiowa. Jest to spowodowane aktywnością oddechową,
która wpływa następnie na ruchomość zmian nowotworowych
wewnątrz ciała pacjenta i wynosi wg niektórych autorów na
przykładzie raka płuc od 0,49 do 3 cm [6, 7, 8].
W tym regionie najczęstszymi nowotworami są rak płuca i pier-
si. Rak płuca jest wciąż najczęściej diagnozowanym nowotworem
u mężczyzn w Europie, a drugim co do częstości wśród kobiet.
Statystyki dotyczące umieralności na podstawie standaryzowa-
nego współczynnika wynoszą dla mężczyzn 36,46/100 000, dla
kobiet odpowiednio 14,07/100 000 [9]. Aby ograniczyć ruchomość
pacjenta w przypadku napromieniania nowotworu płuca, stosuje
się podstawkę płucną oraz klin pod kolana lub maski termopla-
styczne na obszar klatki piersiowej. Ruchomość pacjenta podczas
każdej frakcji napromieniania można zniwelować, wykonując co-
dzienną weryfikację ułożenia na aparacie terapeutycznym za po-
mocą obrazów kilowoltowych (kV-CBCT) czy zdjęć portalowych
2D [7]. Wyeliminowanie ruchomości wewnątrznarządowej w tym
regionie jest problematyczne, gdyż musielibyśmy zakazać pacjen-
towi oddychać. Aby prawidłowo napromienić pacjenta, stosuje się
marginesy dodawane do GTV (
Gross Tumor Volume
) uwzględniają-
ce ruchomość wewnętrzną. Napromienianie PTV (
Planing Target
Volume
), czyli GTV z marginesami powoduje dostarczenie dawki
terapeutycznej także w obręb tkanek zdrowych. Aby ograniczyć
to zjawisko, stosuje się techniki zwiększające dokładność dostar-
czenia promieniowania do guza nowotworowego. Bramkowanie
RG (
Respiratory Gating
) może wpłynąć na możliwość ograniczenia
marginesu PTV. Czas trwania metod opartych o bramkowanie jest
pięciokrotnie dłuższy odmetod klasycznych. Technika ta polega na
deponowaniu dawki tylko w fazie wdechu lub wydechu. Monitoro-
wanie cyklu oddechowego odbywa się za pomocą kamer na pod-
czerwień wycelowanych w kierunku kostki umieszczonej na klatce
piersiowej pacjenta. Tożsame jest to z efektywnym dostarczeniem
dawki w przeciągu 20% całego cyklu oddechowego [10, 11].
ISTNIEJEOD 1989R.
OŚRODEK BADAŃ i ANALIZ „PP”
Marek Zając i Artur Zając s.c.
ul. prof. Michała Bobrzyńskiego 23A/U2, 30-348 KRAKÓW,
fax: +48 12 202 04 77, tel.: +48 603 18 77 88,
e-mail:
– testy specjalistyczne aparatury rentgenowskiej (stomatologia,
radiografia, fluoroskopia, mammografia, tomografia komputerowa),
– pomiary dozymetryczne w środowisku pracy i w środowisku
w otoczeniu aparatów rtg,
– projekty pracowni rtg wraz z obliczaniem osłon stałych,
– szkolenia z zakresu wykonywania testów podstawowych,
– opracowujemy dokumentację Systemu Jakości w pracowniach rtg.
– natężenia pola elektromagnetycznego (m.in. rezonans magnetyczny),
– hałasu i drgań
– natężenia i równomierności oświetlenia na stanowiskach pracy i oświetlenia
awaryjnego,
– promieniowania optycznego nielaserowego (180–3000 nm): nadfioletowe,
widzialne (w tym niebieskie), podczerwone,
– promieniowania laserowego,
– pobieranie prób powietrza oraz oznaczanie zawartości pyłu
całkowitego i respirabilnego.
WYKONUJEMY
PONADTO WYKONUJEMY POMIARY:
POSIADAMY AKREDYTACJĘ NR AB 286
reklama
