vol. 3 6/2014 Inżynier i Fizyk Medyczny
300
radiologia
\
radiology
artykuł naukowy
\
scientific paper
Przyjęcie pacjenta
Gabinet lekarski
Wykonanie stabilizacji – maska, materac
Pracownia diagnostyczna – TK, MR, PET-TK –
Wirtualna symulacja
Pracownia planowania leczenia –
wykonanie planu leczenia
Symulator RTG
(jeżeli nie wykonano wirtualnej symulacji)
Aparat terapeutyczny
Rys. 1
. Schemat przedstawiający procedury, które muszą być wykonane u pacjen-
tów, u których zaplanowano leczenie promieniowaniem jonizującym – radioterapię
medycznych, niezbędna jest jednak duża precyzja w układa-
niu chorego w czasie badania. Jego pozycja musi być bowiem
identyczna z pozycją, w jakiej pacjent zostanie unieruchomiony
w czasie prowadzonej radioterapii. Ponadto ułożenie chorego
musi być takie samo jak w czasie badania tomografią kompute-
rową, aby umożliwić nałożenie obrazów – fuzję obrazów. Nale-
ży pamiętać, że badanie wykonane metodą rezonansu magne-
tycznego jest badaniem pomocniczym w planowaniu leczenia.
Badanie podstawowe to obrazowanie wykonane tomografią
komputerową, ponieważ tylko ono pozwala uzyskać informa-
cje o gęstości tkanek. Dane te są wymagane w czasie kalkulacji
rozkładu dawki. Wielu zmian nowotworowych nie można jednak
w sposób jednoznaczny zinterpretować w tomografii kompu-
terowej, dlatego badania metodą rezonansu magnetycznego
są bardzo przydatne. Warunkiem jest, jak wspominano wyżej,
identyczne ułożenie chorego w czasie badania tymi dwoma me-
todami. Jeżeli badania realizuje doświadczony personel, może
zwrócić uwagę na wiele sytuacji, które są nieistotne w bada-
niach diagnostycznych, jednak bardzo ważne w badaniach de-
dykowanych planowaniu leczenia. Nie bez znaczenia pozostaje
również aspekt organizacyjny. Jeżeli aparaty tomografu kom-
puterowego oraz rezonansu magnetycznego są zainstalowane
w Zakładzie Radioterapii, czas oczekiwania na badanie jest krót-
ki, wkomponowuje się go bowiem w harmonogram procedur
przygotowania do radioterapii.
Wyposażenie –
akcesoria dedykowane do badań
Rezonans magnetyczny wyposażony jest w następujące cewki:
Body 18 – stosowaną do badania klatki piersiowej, serca, jamy
brzusznej, miednicy; Head/Neck 20 – przewidzianą do badania
głowy, szyi, angiografii głowy i szyi, stawów skroniowo-żuchwo-
wych; Spine 32 – do obrazowania całego kręgosłupa z wysoką
rozdzielczością; Flex Large 4 – do obrazowania dużych obszarów,
takich jak barki, biodra czy kolana; Flex Small 4 – do obrazowania
małych obszarów, tj. barków, nadgarstków, łokci bądź kostek [1].
Sekwencje szczególnie przydatne w planowaniu leczenia to:
––
2D/3D TSE (
Turbo Spin Echo
) – pomiar sygnału występuje
kilkakrotnie i charakteryzuje ją częste występowanie im-
pulsów 180-stopniowych. Jest to najczęściej wykorzysty-
wana i najbardziej popularna sekwencja stosowana w dia-
gnostyce obrazowej.
––
2D/3D HASTE (
Half Fourier Acquisition Single Shot, Turbo Spin
Echo
) – to sekwencja T2 silnie zależna, wykorzystująca długi
czas echa i technikę Fouriera, co pozwala na szybki czas po-
miaru obszaru skanowanego. Kodowanie każdej fazy indy-
widualnie pozwala uniknąć artefaktów ruchowych. Często
wykorzystywana jest w badaniach, które obarczone są ar-
tefaktami ruchowymi, np. klatka piersiowa, jama brzuszna.
––
3D SPACE (
Sampling Perfection Application Contrasts Evolution
)
– jest sekwencją wysokiej rozdzielczości dającą podobny kon-
trast jak w przypadku sekwencji T2 TSE. Dużą zaletą jest mały
wpływ SNR (
signal to noise ratio
) na jakość sekwencji i możli-
wość rekonstrukcji tej sekwencji retrospektywnie. Sekwencja
3D SPACE (
Sampling Perfection Application Contrasts Evolution
)
jest stosowana u pacjentów, którym ze względu na uczulenie
bądź zły wynik kreatyniny nie można podać kontrastu. Jest
to najbardziej popularna sekwencja umożliwiająca uzyskanie
izotropowego obrazu T2 zależnego.
––
3D VIBE (
Volume Interpolated Breath – Hold Examination
) –
sekwencja stosowana do badań na wstrzymanym oddechu.
Jej zaletą jest możliwość selektywnego uzyskania supresji
tkanki tłuszczowej.
––
3D MPRAGE (
Magnetization Prepared Rapid Acquisition GRE
)
–
fast 3D gradient echo pulse sequence
, najczęściej stosowana
sekwencja do planowania leczenia ze względu na jej izotro-
powość oraz łatwość dokonywania fuzji z obrazami tomo-
grafii komputerowej.
Większość z wymienionych sekwencji charakteryzuje się roz-
dzielczością izotropową umożliwiającą obrazowanie w 3D i two-
rzenie rekonstrukcji.
Fot. 1
. Rezonans magnetyczny firmy Siemens Aera 1,5 T
W artykule zostanie przedstawiony jedynie diagnostyczny
aspekt planowania leczenia odnoszący się do badania rezonan-
su magnetycznego. Nadrzędnym celem radioterapii jest wyle-
czenie, a także polepszenie komfortu i jakości życia pacjentów.
Aby cel ten został zrealizowany, niezwykle istotne jest w trakcie
planowania leczenia precyzyjne określenie granicy guza i tkanek
zdrowych u leczonych pacjentów. Kolejnym istotnym aspektem
jest dokładne odtworzenie położenia określonych struktur pod-
czas planowania leczenia [2]. Cały proces napromieniania pa-
cjenta można przedstawić w postaci schematu (Rys. 1).
