vol. 3 6/2014 Inżynier i Fizyk Medyczny
308
BHP
\
OMS
artykuł naukowy
\
scientific paper
ochronę przed skutkami narażenia i nadążają za europejskimi
normami.
Rozważania związane ze stosowaniem źródeł promieniowa-
nia jonizującego, substancji radioaktywnych, a także przemy-
słem jądrowym, zawsze wiążą się z konsekwencjami ich wpływu
na środowisko naturalne oraz organizm ludzki. Promieniowanie
występowało i występuje w środowisku naturalnym od począt-
ku świata. Odkrycia końca XIX wieku zapoczątkowały nową
erę w historii człowieka w zakresie promieniowania, a XX wiek
umożliwił stosowanie źródeł promieniowania jonizującego na
szeroką skalę. Warto zatem przybliżyć ten temat w kontekście
zasad ochrony radiologicznej.
Celem ochrony radiologicznej jest umożliwienie bezpiecznego
korzystania z dobrodziejstw stosowania promieniowania przy
najmniejszym poziomie ryzyka dla zdrowia. Podstawową zasadą
ochrony radiologicznej jest zasada ALARA (
As Low As Reasonably
Achievable
), co oznacza, że pracę należy organizować w ten spo-
sób, aby otrzymywane dawki były możliwie jak najmniejsze [1].
Jedną z grup pracowników poddanych narażeniu na promie-
niowanie jonizujące stanowią pracownicy medyczni. Najbardziej
narażeni są pracownicy zatrudnieni w zakładach radiologii zabie-
gowej i medycynie nuklearnej. Statystyki wykazują, że ta grupa
ludzi otrzymuje najwyższe dawki spośród wszystkich pracowni-
kówmedycznych [2]. Pracownicy przemysłu, weterynarii i innych
grup zawodowych również pracują w narażeniu, często bardzo
wysokim, przekraczającym znacznie poziom dawek otrzymy-
wanych przez pracowników medycznych. Przemysł hutniczy,
wiertnictwo i transport źródeł radioaktywnych niesie duże
niebezpieczeństwo pochłonięcia dawki, dlatego bardzo ważne
jest przestrzeganie wszystkich zasad bezpieczeństwa i norm dla
wykonywanej działalności. Narażenie na promieniowanie odnosi
się zarówno do sytuacji, czyli narażenia istniejącego, planowane-
go i wyjątkowego, jak i kategorii w odniesieniu do narażenia za-
wodowego, ludności i medycznego. „Jednostki organizacyjne”
wykorzystujące promieniowanie jonizujące i zatrudniające pra-
cowników powinny przestrzegać zasad ochrony radiologicznej
i stosować się do aktualnych aktów prawnych.
Przegląd literatury odnosi się głównie do aktów prawnych,
opracowań naukowych i tematycznych stron internetowych.
Przeanalizowane najważniejsze akty prawne polskie i obowiązu-
jące w Unii Europejskiej wykazują podobieństwo, szczegółowo
określają zadania i obowiązki w związku z pracą w narażeniu za-
wodowym. Nowe normy ujednolicą system jakości, a ciągłe do-
skonalenie i wprowadzanie zmian jest podyktowane potrzebą
bezpiecznego miejsca pracy. Największą trudność sprawia ob-
szerność prawa i dobór aktualnych obowiązujących przepisów
do właściwego zastosowania w praktyce.
Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej wymusiło dostosowa-
nie naszego systemu prawnego do obowiązującego na terenie
państw członkowskich. Ustawa
Prawo atomowe
z dnia 29 listo-
pada 2000 r. w Polsce jest fundamentem Systemu Zarządzania
Jakością w jednostkach ochrony zdrowia i przemyśle, który ma
służyć nadzorowaniu działań z promieniowaniem jonizującym.
Aspekty prawne będące podstawą kontroli i nadzoru zostały
oparte na standardach jakości i wieloletnich badaniach nad skut-
kami promieniowania jonizującego. Prawo polskie nie różni się
zasadniczo od prawa europejskiego w odniesieniu do standar-
dów bezpieczeństwa, ma jednak szereg rozporządzeń, którymi
należy się kierować i to właśnie ich mnogość sprawia trudność
w interpretacji i stosowaniu w praktyce. Nowa Dyrektywa Rady
Unii Europejskiej, która zacznie obowiązywać od 2018 roku
i zmiany, jakie za sobą wniesie, przyczynią się do ujednolicenia
w Polsce i Europie przepisów i ich stosowania. Ustanowione
nowe normy bezpieczeństwa oraz uchylenie dotychczasowych
pięciu dyrektyw Euroatomu stanowi podstawę analizy i porów-
nania, jakie korzyści mogą płynąć ze zmiany tych przepisów.
Przedstawiono wykaz najważniejszych aktów prawnych z po-
działem na obszar międzynarodowy: Unii Europejskiej i Polski.
Zwrócono uwagę na nową dyrektywę, którą Polska dostosuje
do swojego systemu prawnego oraz przedstawiono jeden z naj-
większych z serwisów dozymetrycznych, który zajmuje się wyko-
nywaniem pomiarów dawek indywidualnych dla ludzi i środowi-
ska pracy z promieniowaniem jonizującym w Polsce.
Nadzór nad warunkami pracy
i ochroną zdrowia pracowników
zatrudnionych w warunkach ekspozycji
na promieniowanie jonizujące
Dla pracowników pracujących w narażeniu na promieniowanie
jonizujące wprowadzone zostały dwie kategorie zaszeregowa-
nia: A i B, w zależności od stopnia narażenia na promieniowanie
jonizujące (art. 17
Prawa atomowego
i art. 18 dla określenia miej-
sca pracy jako terenu pod nadzorem). Kategorią typu A obej-
muje się pracowników, którzy mogą być narażeni na dawkę sku-
teczną przekraczającą 6 mSv (milisiwertów) w ciągu roku lub na
dawkę równoważną, przekraczającą trzy dziesiąte wartości da-
wek granicznych dla soczewek oczu, skóry i kończyn. Kategoria
B – dawka przekraczająca 1 mSv w ciągu roku lub równoważna,
równa jednej dziesiątej wartości dawek granicznych dla socze-
wek oczu, skóry i kończyn.
Kierownik danej jednostki indywidualnie nadaje kategorię
narażenia pracownikowi [3]. Miejsca pracy określone jako tereny
kontrolowane z możliwością występowania dużej mocy dawki
to lokalizacja dla pracowników kategorii A, tereny nadzorowane
dla pracowników w kategorii narażenia typu B nie zaliczają się
do terenów kontrolowanych. Oznakowanie tych terenów i wła-
ściwego do nich dostępu, przebywania ludzi i wykonywanych
pomiarów regulują przepisy znajdujące się w rozporządzeniu
Rady Ministrów z dnia 20 lutego 2007 r. w sprawie podstawo-
wych wymagań dotyczących terenów kontrolowanych i nadzo-
rowanych (Dz.U. 2007 nr 131 poz. 910).
Kontrola dawek indywidualnych i środowiska pracy powinna
być prowadzona dla osób pracujących w narażeniu zawodo-
wym. Dla zaszeregowania kategorii narażenia typu A pracow-
nicy powinni posiadać kontrolę dozymetryczną indywidualną,
