vol. 3 6/2014 Inżynier i Fizyk Medyczny
310
BHP
\
OMS
artykuł naukowy
\
scientific paper
Prawo europejskie – najważniejsze dyrektywy
Wśród najważniejszych europejskich regulacji należy wskazać
dyrektywę ustanawiającą podstawowe normy bezpieczeń-
stwa, Dyrektywę Bezpieczeństwa Jądrowego i Dyrektywę
gospodarowania wypalonym paliwem jądrowym i odpadami
promieniotwórczymi.
Nowa Dyrektywa Rady ustanawiającej normy bezpieczeń-
stwa dotyczące ochrony zdrowia przed promieniowaniem jo-
nizującym pracowników i ogółu ludności po negocjacjach pro-
wadzonych przez Polskę osiągnęła porozumienie w Radzie Unii
Europejskiej od połowy 2013 roku z transpozycją jej do państw
członkowskich do 4 lat, czyli nie później niż do 2018 roku. Sta-
nowi ona bardzo ważne przedsięwzięcie, jeśli chodzi o ochronę
pracowników, pacjentów, wszystkich ludzi przed promieniowa-
niem i jego negatywnymi skutkami. Wszelkie dotychczasowe
dyrektywy zostaną przez tę regulację uchylone. Została ona
opracowana w oparciu o wnikliwie prowadzone badania i do-
świadczenia międzynarodowe w ochronie radiologicznej prowa-
dzone przez ponad 20 lat. Nad tymi badaniami objęły patronat
takie instytucje, jak IAEA (Międzynarodowa Agencja Energii
Atomowej), WHO (Światowa Organizacja Zdrowia), OECD (Or-
ganizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) oraz ICRP (Mię-
dzynarodowa Komisja ds. Ochrony Radiologicznej). Powyższa
dyrektywa znosi Zalecenia Komisji nr 90/143 oraz pięć innych
obowiązujących obecnie dyrektyw [4]. Zostały do niej wprowa-
dzone podziały narażenia zalecone przez ICRP, jako – planowany,
istniejący i wyjątkowy. Zmianie ulega wartość dawki granicznej
dla soczewek oczu z 150 na 20 mSv/rok oraz poszczególne czyn-
niki wagowe promieniowania i tkanek, szacowanych dawek dla
pracowników i ogółu ludności proporcjonalnego do skali nara-
żenia. Notyfikacji wymagają przekroczenia poziomów referen-
cyjnych, jeżeli dawka skuteczna może przekroczyć 6 mSv/rok dla
„narażenia planowanego” [4].
Wspólnotowe ramy bezpieczeństwa jądrowego zobowiązują
państwa członkowskie UE do przyjęcia podstawowych zasad
bezpieczeństwa uznanych przez społeczność międzynarodową.
Celem działania na rzecz poprawy stanu bezpieczeństwa jądro-
wego w państwach członkowskich jest przygotowanie prze-
pisów w taki sposób, aby spełniały one najwyższe standardy
bezpieczeństwa.
Nowelizacja
Prawa atomowego
miała na celu dostosowanie
prawa do wprowadzenia energetyki jądrowej w Polsce, w szcze-
gólności określiła zasady wydawania zezwoleń na budowę elek-
trowni wraz z przepisami dla pracujących w nich pracowników.
Za tymi nowelizacjami wyszły również nowe rozporządzenia wy-
konawcze nad projektami Polskiej Agencji Atomistyki [5].
Pozostałe instrumenty prawne w ochronie radiologicznej,
o zróżnicowanej mocy i skutkach prawnych, to Rozporządzenie
Komisji, Rozporządzenie Rady, Dyrektywy Rady, Decyzje Komi-
sji, Zalecenia Komisji. Wskazane w tymmiejscu dyrektywy są jed-
nymi z najważniejszych dyrektyw Rady EURATOM.
Polskie regulacje prawne
Dla polskiego systemu prawa Ustawa z dnia 29 listopada 2000
r.
Prawo atomowe
(tekst jednolity Dz.U. z 2012 r., poz. 264 z późn.
zm.) jest podstawowym aktem w zakresie bezpieczeństwa
i ochrony radiologicznej. Jest to najważniejszy i podstawowy akt
prawny dotyczący tematyki ochrony radiologicznej w Polsce, za-
razem bardzo obszerny.
Najważniejsze postanowienia dotyczą wydawania zezwoleń
na wykonywanie działalności związanej z promieniowaniem jo-
nizującym. Ustawa ta opisuje obowiązki kierowników jednostek
oraz uprawnienia Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki do
wykonywania kontroli i sprawowania nadzoru nad działalnością
ze źródłem. Nakłada optymalizację oraz ustalenie dawek gra-
nicznych dla pracowników z ogółu ludności, określa tryb uzy-
skiwania zezwoleń i sposób przeprowadzania kontroli źródeł,
materiałów jądrowych i obiektów. Ponadto określa kwalifikacje
pracowników oraz miejsca pracy w odniesieniu do stopnia zagro-
żenia. W ustawie są zapisy o szkoleniach i nadawaniu uprawnień
dla stanowisk z użyciem źródła promieniowania jonizującego,
określone są obowiązki inspektora ochrony radiologicznej. Za-
pisy również dotyczą oceny sytuacji radiacyjnej kraju oraz zasad
postępowania w przypadku zdarzeń radiacyjnych.
Dla zapewnienia bezpieczeństwa pracowników przy wykony-
waniu pracy w warunkach narażenia na promieniowanie jonizują-
ce należy bezwzględnie objąć pracowników systemem pomiarów
dozymetrycznych, aby móc kontrolować otrzymywane przez nich
dawki. Obowiązkiem kierownika jest ewidencjonowanie wyników
pomiarów. Dla pracowników kategorii A pracujących w najwyż-
szym narażeniu jest obowiązek przesyłania do centralnego reje-
stru dawek indywidualnych, prowadzonego przez Prezesa PAA.
Poza ustawą, w polskim systemie prawnym znajdują się inne
przepisy związane z zagadnieniami bezpieczeństwa jądrowego
i ochrony radiologicznej.
W Polsce w celu ochrony radiologicznej pracownika stosowa-
ne są także ogólne przepisy Kodeksu Pracy jako podstawowy
akt prawny. Pracodawca jest zobowiązany zapewnić, aby maszy-
ny i inne urządzenia techniczne były bezpieczne. Musi również
zapewnić higieniczne warunki pracy i ochronę przed urazami,
działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych i promie-
niowania oraz innych szkodliwych czynników środowiska pracy.
Obowiązki podstawowe to:
––
wdrożenie i stosowanie regulaminu wewnętrznego stan-
dardów bezpieczeństwa,
––
posiadanie zezwoleń na użytkowanie źródeł promieniowa-
nia i możliwości ich stosowania,
––
przeszkolenie personelu,
––
zatrudnienie inspektora ochrony radiologicznej,
––
zewidencjonowanie karty urządzeń,
––
opracowanie procedur systemu jakości.
Jednym z nowych i bardzo ważnych zaleceń Międzynarodo-
wej Komisji Ochrony Radiologicznej ICRP jest m.in. obniżenie
limitów obecnej dawki 150 mSv do 20 mSv dla soczewki oka.
