Page 20 - IFM_201404 calość 300 dpi

vol. 3 4/2014 Inżynier i Fizyk Medyczny

radiologia

\

radiology

178

artykuł

\

article

Czerniak złośliwy – często zmiany skórne wraz z sąsiadujący-

mi węzłami mogą krwawić, dlatego dobierając energię, należy

uwzględnić przede wszystkim dawkę uzyskiwaną na powierzch-

ni. Zmiany te najczęściej znajdują się na kończynach – zwłasz-

cza na kostkach i podudziach. W przypadku małej liczby zmian

z owrzodzeniem i krwawieniem, wybór energii promieniowa-

nia pozostaje w zakresie od 60 do 160 kV, z dawką przypisaną

20 Gy/5#. Takie leczenie zwykle przynosi pacjentom ulgę w bólu

i ogranicza dyskomfort.

Naczyniak nosa – te łagodne zmiany naczyniowe dobrze re-

agują na promieniowanie z doskonałym wynikiem kosmetycz-

nym, dawka 45 Gy/10#, zakres energii od 60 do 160 kV w zależ-

ności od grubości naczyniaków.

Choroba Peyroniego – cały trzon penisa wraz z żołędzią prą-

cia jest pokrywany powłoką (bolusem) z tworzywa sztucznego.

Całkowita dawka jest dostarczana z wykorzystaniem pól prze-

ciwległych równolegle do prącia 12 Gy/6#. Przypisanie dawki

jest w punkcie środkowym. Dawka frakcyjna wynosi 2 Gy i jest

zapodawana trzy razy w tygodniu. Większość pacjentów zgłasza

poprawę w ciągu kilku miesięcy po zakończeniu leczenia, a po-

nad 50% pacjentów deklaruje zmniejszenie bólu.

Napromieniowanie w celu zapobiegania

nawrotom keloidów po zabiegu chirurgicznym

Pacjenci w tych przypadkach są leczeni przy udziale zespołu chi-

rurgii plastycznej. Radioterapii jest poddawane miejsce zabiegu

w ciągu 24 godzin po operacji (w wyjątkowych przypadkach –

48 godzin). Naświetlanie odbywa się przy użyciu niskoenerge-

tycznych fotonów (60 kV). PTV to cała blizna wraz z miejscami

zszywania + 5 mm marginesu. Jeśli blizny rozciągają się po obu

stronach małżowiny, to objętość tarczowa jest eksponowana

promieniowaniem o energii 160 kV z dodatkową osłoną ołowia-

ną dla dawki wyjściowej. Stosowana dawka w tym leczeniu to

10 Gy w jednej frakcji.

Leczenie zmian wokół oka, ucha, nosa i tych o nieregularnych

granicach wymaga indywidualnie modelowanych ołowianych

apertur. Wszystkie pozostałe obszary są ustawiane do wyzna-

czonych markerów przy użyciu standardowych aplikatorów

i/lub apertur; w razie potrzeby z zastosowaniem osłon modelo-

wanych z odpowiedniej grubości ołowiu.

W przypadku leczenia zmian znajdujących się na powiece lub

w okolicach oka wymagana jest specjalna osłona na gałkę oczną

– płytka ołowiana umieszczana na powiece lub wewnętrzna oło-

wiana osłona oka (Rys. 5) umieszczana w znieczuleniu miejsco-

wym w celu ochrony rogówki soczewki. Po zakończeniu zabiegu

zazwyczaj oko osłania się opatrunkiem (2-3 godziny) do momen-

tu ustąpienia znieczulenia i przywrócenia odruchu rogówki.

W przypadku leczenia dolnej wargi i nosa osłaniane są dziąsła

i przegroda nosowa. Wosk lub aluminium są wykorzystywane do

pokrycia głównej osłony ołowianej, aby uzyskać efekt pochłania-

nia elektronów rozproszonych wstecznie.

PTV/CTV/GTV

Obszar/objętość zmiany wyznacza się zgodnie z wielkością guza

(GTV), która jest obrazowana, określana palpacyjnie lub wizual-

nie. Planowana wielkość targetu (PTV) jest reprezentacją GTV

wraz z marginesem umożliwiającym włączenie choroby mikro-

skopowej i dokładność ustawienia.

Wszyscy pacjenci ze zmianami skórnymi są badani przy dodatko-

wymoświetleniu z lupą, aby określić granice guza. Następniewyzna-

cza się obszar kwalifikowany do leczenia radioterapeutycznego, np.:

––

rak płaskonabłonkowy (SCC); PTV = GTV + 1 cm marginesu

wokół zmiany i minimalna głębokość (5 mm) w zależności od

oceny klinicznej,

––

rak podstawnokomórkowy (BCC ); PTV = GTV + 5 mmmargi-

nesu w bok (10 mm, jeśli morfotycznie zmiana jest duża lub

źle zdefiniowana) i 5 mm głębokości. Jeśli zmiana dotyczy

tylko komórek skóry, to 2,5-milimetrowy margines głęboko-

ści jest wystarczający.

ENERGIA/MODALNOŚĆ

W planowaniu leczenia w rentgenoterapii należy zapewnić „po-

krycie” PTV 90% izodozą, zarówno w kierunku poprzecznym, jak

i na głębokości. Dobór energii jest determinowany w zależno-

ści od wymaganej głębokości, miejsca, wielkości i dostępności.

W planowaniu leczenia należy uwzględnić warunki obecności

rozproszenia bocznego elektronów w pobliżu oczu. Należy zwe-

ryfikować, czy boczne rozmiary pól są mniejsze niż 4 cm. Przy

wyborze energii nie należy stosować powierzchniowych energii

promieniowania RTG nad chrząstkami i kośćmi ze względu na

ryzyko radionekrozy (absorpcja przez efekt fotoelektryczny). Ni-

skoenergetyczne fotony (< 150 keV) pozwalają na dostarczenie

prawie 100% dawki do skóry i dlatego nie wymagają nakładania

materiału

build-up’u

. Dawka przypisywana jest do D

max

, a jej war-

tość oraz frakcjonowanie zależą od wielkości zmiany, wyniku ba-

dania histologicznego i oceny klinicznej.

Rys. 5

Osłony gałek ocznych stosowane w rentgenoterapii