Page 36 - IFM_201404 calość 300 dpi

vol. 3 4/2014 Inżynier i Fizyk Medyczny
radiologia \ radiology
194
artykuł \ article
o dowolnej krzywiźnie lub załamaniu powierzchni przekroju”.
Zasady wykonywania badań pantomograficznych opracował
w 1949 roku Yrjö Veli Paatero [2]. Na rysunku 1 przedstawiono
schemat aparatu pantomograficznego opracowanego przez
Yrjö Veli Paatero.
Pierwsze aparaty pantomograficzne były oparte na zasadzie
obrotu wokół jednej osi.
W 1959 roku zastosowano po raz pierwszy w stomatologii
ortopantomograf – urządzenie, którego ruch opierał się na
obrocie wokół trzech osi. Wraz z postępem, jaki dokonywał się
w radiologii, w tym radiologii stomatologicznej w latach dzie-
więćdziesiątych ubiegłego wieku, zostały wprowadzone do
użytku cyfrowe aparaty pantomograficzne.
Aparat pantomograficzny składa się z ruchomej kolumny
i zawieszonego na niej ramienia C (część urządzenia w kształ-
cie litery C), na którym umieszczona jest lampa rentgenowska
(RTG) i detektor promieniowania. Lampa RTG i detektor obra-
cają się w czasie ekspozycji wokół głowy pacjenta i wykonują
obrót o około 270 stopni. Na rysunku 2 przedstawiono ruch
układu lampa RTG – detektor. Dzięki ruchowi kolumny aparatu
można dostosować wysokość położenia ramienia C do wzrostu
pacjenta. Dodatkowymi częściami aparatu pantomograficzne-
go są elementy umożliwiające właściwe ustawienie i stabilizację
głowy pacjenta podczas badania (uchwyt podbródkowy, uchwyt
skroniowy). Na rysunku 3 przedstawiono budowę aparatu
pantomograficznego.
Obecnie w użyciu są zarówno aparaty pantomograficzne ana-
logowe, gdzie detektorem jest tradycyjna kaseta z błoną rent-
genowską, jak i cyfrowe, gdzie detektorem jest kaseta z płytą
pamięciową (radiografia pośrednia) lub cyfrowy detektor (radio-
grafia bezpośrednia). Na fotografii 2 przedstawiono analogowy
aparat pantomograficzny, natomiast na fotografii 3 – cyfrowy
aparat pantomograficzny.
W pantomograficznych aparatach analogowych promienio-
wanie rentgenowskie naświetla kasetę z błoną rentgenowską.
Kasety posiadają ekrany wzmacniające o czułości 400, a dobrana
do nich błona rentgenowska, najczęściej o formacie 15 x 30 cm,
ma czułość F lub G [4]. Błona rentgenowska podlega obróbce
chemicznej w ciemni automatycznej. Poszczególne etapy proce-
su chemicznego podlegają kontroli jakości.
W aparatach pantomograficznych ucy-
frowionych detektorem są płytki fosforowe
umieszczone w kasetach. Po naświetleniu
płyty pamięciowej poprzez zamianę promie-
niowania rentgenowskiego na ładunek elek-
tryczny otrzymywany jest obraz utajony, od-
czytywany w skanerach laserowych, dzięki
którym na ekranie komputera generowany
jest cyfrowy pantomogram (radiografia
pośrednia).
W radiografii bezpośredniej stosuje się
cyfrowe detektory promieniowania joni-
zującego wykonane w technologii CCD
(Charge Coupled Device) lub CMOS (Comple-
mentary Metal Oxide Semiconductor), dzięki
którym odczyt danych odbywa się na bieżą-
co, z prędkością dostosowaną do prędkości
układu skanującego, a obraz powstaje sukce-
sywnie na ekranie monitora [4]. Na fotografii
4 przedstawiono cyfrowy detektor CCD apa-
ratu pantomograficznego.
Rys. 2 Ruch układu lampa RTG – detektor cyfrowy widziany
od dołu (aparat pantomograficzny Orthoralix Gendex)
Źródło: Gent.
Rys. 3 Budowa aparatu pantomograficznego:
1 – kolumna, 2 – lampa RTG, 3 – detektor, 4 –
uchwyt podbródka, 5 – uchwyt skroni
Źródło: Materiał własny.
Rys. 1 Schemat pierwszego aparatu pantomograficznego opracowanego przez Yrjö
Veli Paatero
Źródło: Patent fotografii zakrzywionych powierzchni dla zastosowań medycznych
U. S. nr 2684446 z 20.06.1954 r.