Page 37 - IFM_201404 calość 300 dpi

Inżynier i Fizyk Medyczny 4/2014 vol. 3

radiologia

/

radiology

195

artykuł

/

article

Aparaty pantomograficzne zarówno analogowe, jak i cyfro-

we opierają się na zasadach obrotu wokół jednej osi (pantomo-

graf) lub trzech osi (ortopantomograf). W aparatach ortopan-

tomograficznych możliwy jest zmienny tor ruchu układu lampa

pomiędzy siekaczami szczęki i żuchwy pomocny w prawidłowym

ustawieniu głowy pacjenta. W kolejnym etapie dopasowuje się

warunki ekspozycji oraz rozmiar i kształt warstwy obrazowej do

płci i wieku badanego oraz budowy (kształtu) wyrostka zębodo-

łowego szczęki i żuchwy. W przy-

padku wykonywania zdjęć u dzieci

pole obrazowania jest ograniczo-

ne poprzez włączenie kolimatora

pierwotnego, który zmniejsza

pole wiązki pierwotnej o 40%.

Należy zwrócić uwagę, że w po-

wszechnym użyciu są stosowane

wymiennie określenia: zdjęcia pan-

tomograficzne (pantomografia)

i zdjęcia panoramiczne („panora-

ma”). Aparaty do wykonywania

zdjęć panoramicznych były wyko-

rzystywane w latach sześćdzie-

siątych XX wieku. W aparatach

tych źródło promieniowania było

Fot. 2

Analogowy aparat pantomograficzny z przystawką cefalometryczną

Źródło: Materiał własny.

Fot. 3

Cyfrowy aparat pantomograficzny

GXDP700 Gendex

Źródło: Kavo.

Fot. 4

Cyfrowy detektor CCD aparatu

pantomograficznego

Źródło: Materiał własny.

Fot. 5

Radiogram będący wynikiem testu podstawowego po-

wtarzalności ekspozycji – fantom ProProject, aparat ProMax

Planmeca

Źródło: Materiał własny.

Fot. 6

Radiogram będący wynikiem testu podstawo-

wego rozdzielczości przestrzennej detektora – fantom

ProProject, aparat ProMax Planmeca

Źródło: Materiał własny.

rentgenowska – detektor promieniowania, a tym samym

warstwa obrazowa w lepszy sposób odwzorowuje zakrzy-

wiony łuk zębowy [3].

Aparaty pantomograficzne tak jak wszystkie aparaty

wykorzystujące promieniowanie rentgenowskie pod-

legają kontroli jakości – okresowym obowiązkowym te-

stom podstawowym, do których należą: wykonywany raz

wmiesiącu test powtarzalności ekspozycji oraz co pół roku

test rozdzielczości przestrzennej czujnika. Na fotografii 5

przedstawiono wynik testu podstawowego powtarzalno-

ści ekspozycji; na fotografii 6 – wynik testu podstawowego

rozdzielczości przestrzennej detektora.

W pantomografii wykorzystuje się zasadę skanografii,

w której wąska wiązka promieniowania RTG przesuwana

jest po badanym obiekcie, jak w przypadku skanowania

zdjęć w fotografii [4]. Wykorzystuje się skanowanie linio-

we, w którym detektor w formie linijki o szerokości bada-

nego obiektu przesuwa się w kierunku prostopadłym do

swojej osi długiej. Wiązka promieniowania rentgenowskie-

go w skanografii jest ograniczona metalową szczeliną (tzw.

kolimatorem pierwotnym), a jej szerokość może mieć gru-

bość od 1 do 5 mm.

Bardzo ważne w uzyskaniu prawidłowych pantomogra-

mów jest właściwe ułożenie głowy pacjenta podczas bada-

nia [5]. Przygotowanie do badania polega na zdjęciu wszel-

kich ozdób, protez, okularów oraz założenia ołowianego

fartucha ochronnego. Zdjęcia pantomograficzne są wyko-

nywane standardowo w pozycji stojącej, ale jest możliwość

wykonania zdjęć u pacjenta w pozycji siedzącej (np. u pa-

cjenta na wózku inwalidzkim). Ważne jest symetryczne uło-

żenie pacjenta, umieszczenie podbródka na odpowiednim

uchwycie. Dodatkowo aparaty pantomograficzne mogą

być wyposażone w specjalny „zagryzak” umieszczany