vol. 5 5/2016 Inżynier i Fizyk Medyczny
252
diagnostyka
\
diagnostics
artykuł
\
article
FLUO.Wielkość ogniska
Zalecenie 27 (FLUO)
Dla aparatów stosowanych tylko do badań fluoroskopo-
wych lub angiograficznych (niestosowanych do radiografii
ogólnej) nie należy wykonywać pomiaru wielkości ogniska.
Zgodnie z Rozporządzeniem urządzenia stosowane do badań
fluorograficznych, fluoroskopowych i angiograficznych należy
kontrolować tak, jak urządzenia stosowane do radiografii ogól-
nej, o ile pozwala na to ich konstrukcja. Zapis ten sugeruje, że dla
aparatów do fluoroskopii i angiografii należy wykonać m.in. test
dotyczący wielkości ogniska. Obecnie test ten służy sprawdze-
niu, czy wielkość ogniska spełnia wymagania określone w proce-
durach wzorcowych. Ponieważ jednak w przypadku fluoroskopii
i angiografii procedury wzorcowe nie zawierają wymagań odno-
śnie wielkości ogniska, to jego wykonanie byłoby bezcelowe.
Należy też pamiętać, że wielkość ogniska ma wpływ przede
wszystkimna rozdzielczość przestrzenną. Dla fluoroskopii i angio-
grafii, w przeciwieństwie do radiografii ogólnej, Rozporządzenie
określa oddzielne wymagania dla rozdzielczości przestrzennej.
FLUO.1.Moc dawki
Zgodnie z Rozporządzeniem dopuszczalne są dwa różne spo-
soby wykonania testu: poprzez pomiar i ocenę mocy dawki na
wejściu detektora obrazu lub pomiar i ocenę mocy dawki na
powierzchni wejściowej fantomu. W dokumencie źródłowym
[21] wymieniony jest tylko warunek dotyczący mocy dawki na
powierzchni wejściowej fantomu. Warunek ten wydaje się być
bardziej istotny klinicznie, ponieważ to dawka na skórę jest waż-
na dla bezpieczeństwa pacjenta. Dla niektórych mierników moc
dawki we fluoroskopii za fantomem z PMMA o grubości 20 cm
jest już praktycznie na granicy czułości detektora, co dodatko-
wo przemawia za wykonywaniem pomiaru na powierzchni wej-
ściowej fantomu. Zgodnie z Rozporządzeniem oba sposoby są
jednak równouprawnione, więc wybór metody zależy od wyko-
nawcy testów i/lub jego uzgodnień z klientem.
Propozycja 11
W Rozporządzeniu należy pozostawić jedynie jeden sposób
wykonania testu sprawdzającego moc dawki we fluorosko-
pii, a mianowicie pomiar mocy dawki na powierzchni wej-
ściowej fantomu.
FLUO.1.1.Moc dawki na wejściu
wzmacniacza obrazu/detektora cyfrowego
Zalecenie 28 (FLUO.1.1)
W sformułowaniu „w trybie podstawowym mocy dawki na
wejściu wzmacniacza obrazu o średnicy 25 cm […] moc daw-
ki wynosi maksymalnie 1,0 μGy/s”, przez średnicę wzmacnia-
cza należy rozumieć średnicę nominalną.
Zalecenie 29 (FLUO.1.1)
Sformułowanie „w trybie podstawowym mocy dawki na
wejściu wzmacniacza obrazu o średnicy 25 cm […] moc
dawki wynosi maksymalnie 1,0 μGy/s” w połączeniu z uwa-
gą „dla innych wielkości wzmacniacza obrazu moc dawki na
wejściu wzmacniacza obrazu jest odwrotnie proporcjonalna
do kwadratu średnicy wzmacniacza” należy rozumieć tak, że
„moc dawki wynosi maksymalnie
(25/Ø)
2
× 1,0 µGy/s
gdzie Ø jest średnicą wzmacniacza wyrażoną w cm”.
FLUO.1.2.Moc dawki
na powierzchni wejściowej fantomu
Zalecenie 30 (FLUO.1.2)
Jeżeli zastosowany detektor promieniowania mierzy moc
dawki nie uwzględniając promieniowania wstecznie rozpro-
szonego, wynik pomiaru należy przemnożyć przez współ-
czynnik rozproszenia wstecznego. Wartość współczynnika
rozproszenia wstecznego zależy m.in. od wielkości pola
promieniowania i jakości wiązki, ale dopuszczalne jest sto-
sowanie wartości stałej wynoszącej 1,4.
Wiele komór jonizacyjnych rejestruje nie tylko promienio-
wanie z wiązki padającej, ale i promieniowanie rozproszone
wstecznie. Z kolei popularne multimetry półprzewodnikowe,
które są najczęściej używane podczas testów specjalistycznych,
często nie rejestrują promieniowania rozproszonego wstecznie
(część z nich jest nawet celowo ekranowana od spodu warstwą
ołowiu). W takim przypadku, aby uzyskać informację o mocy
dawki uwzględniającej promieniowanie rozproszone wstecz-
nie, wynik pomiaru należy przemnożyć przez odpowiedni
współczynnik rozproszenia wstecznego (
backscatter factor
, BSF,
B). Dane nt. współczynników rozproszenia wstecznego dla róż-
nych jakości promieniowania, wielkości pola promieniowania
i materiałów fantomów można znaleźć np. w raporcie IAEA [13].
Przyjęcie jednego, stałego współczynnika o wartości 1,4 stano-
wi pewne uproszczenie, ale pozwala na zachowanie spójności
z podejściem przyjętym we wzorcowych procedurach radiolo-
gicznych [22].
Zalecenie 31 (FLUO.1.2)
Pomiar mocy dawki we fluoroskopii powinien być wykony-
wany z zachowaniem wzajemnego położenia fantomu oraz
elementów aparatu (lampy, stołu, detektora obrazu) od-
powiadającego sytuacji klinicznej. Polecamy zapoznać się
z opisem pomiaru zawartym w zaleceniach IAEA ([13], roz-
dział 8.5, w szczególności rysunek FIG. 8.4).
Podczas Spotkania zwrócono uwagę na zależność otrzymy-
wanych wyników od zastosowanego fantomu oraz od wzajem-
nego ustawienia fantomu i elementów aparatu.
