vol. 5 5/2016 Inżynier i Fizyk Medyczny
246
diagnostyka
\
diagnostics
artykuł
\
article
RO.AC.3.Warstwa półchłonna (HVL)
Zalecenie 4 (RO.AC.3)
Podczas pomiaru warstwy półchłonnej w radiografii ogólnej
należy kolimować wiązkę promieniowania do pola nie więk-
szego niż 10 cm x 10 cm (wymiar w płaszczyźnie detektora
promieniowania), jeżeli kolimator aparatu to umożliwia.
Zgodnie z zapisem w Rozporządzeniu, warstwa półchłon-
na jest zdefiniowana dla warunków wąskiej wiązki. Najczęściej
stosowanym typem detektora promieniowania podczas testów
specjalistycznych są multimetry półprzewodnikowe. Dla tych
detektorów wpływ kolimacji wiązki na mierzoną warstwę pół-
chłonną jest niewielki. Podczas wzorcowania w zakresie pomia-
ru dawki i warstwy półchłonnej przyrządy te są zwykle umiesz-
czane w polu promieniowania o wymiarach 10 cm x 10 cm, czyli
w warunkach niespełniających kryteriów wąskiej wiązki.
Podczas Spotkania oraz w trakcie trwającej po nim dyskusji
korespondencyjnej poruszono kwestię sposobu uzależniania
minimalnej dopuszczalnej grubości warstwy półchłonnej od wy-
sokiego napięcia. Według dokumentu źródłowego [21] źródłem
wymagań dotyczących warstwy półchłonnej jest norma [1]. Nor-
ma ta jako alternatywę dla oceny WP proponuje sprawdzenie,
czy całkowita filtracja wynosi co najmniej 2,5 mm Al. Można
domniemywać, że intencją normy jest sprawdzenie, czy filtra-
cja wiązki jest wystarczająca dla zapewnienia bezpieczeństwa
pacjenta, a ocena warstwy półchłonnej jest jedną z możliwych
metod wykonania tego sprawdzenia.
Zgodnie z Rozporządzeniem minimalna dopuszczalna war-
stwa półchłonna jest uzależniona od nominalnej wartości wy-
sokiego napięcia. Ocena wyniku testu dotyczącego warstwy
półchłonnej jest w tej sytuacji uzależniona nie tylko od filtracji
lampy, ale też od dokładności wysokiego napięcia. Możliwa
jest sytuacja, w której nominalnej wartości wysokiego napięcia
100 kV odpowiada w rzeczywistości wartość 90 kV (wartość ta
mieści się w dopuszczalnych granicach dokładności wysokiego
napięcia). Zmierzona warstwa półchłonna wynosi np. 3,4 mm Al,
czyli spełnia wymagania dla 90 kV (≥ 3,2 mm Al), ale nie spełnia
wymagania dla 100 kV (≥ 3,6mmAl). W takiej sytuacji użytkownik
aparatu otrzyma informację o negatywnym wyniku oceny war-
stwy półchłonnej. Nie można wykluczyć, że serwis zinterpretuje
taką informację jako wskazanie do zwiększenia filtracji wiązki,
pomimo że może ona spełniać wymaganie określone w normie
[1]. Właściwszym działaniem mogłaby być regulacja wysokiego
napięcia, jednak nie wynika to bezpośrednio z wyników testów.
Różnice między nominalną a rzeczywistą wartością wysokiego
napięcia mogą być różne w różnych zakresach napięcia. Może to
prowadzić do sytuacji, w której wynik oceny warstwy półchłon-
nej będzie pozytywny w pewnym zakresie nominalnych wartości
wysokiego napięcia, a negatywny w innym zakresie. Taki wynik
testu byłby mylący.
Część z uczestników dyskusji uważa, że wartość minimalnej
dopuszczalnej warstwy półchłonnej powinna być dobierana na
podstawie zmierzonej wartości wysokiego napięcia, a nie war-
tości nominalnej. Tak wykonywany test dostarczałby bardziej
wiarygodnej informacji o filtracji wiązki.
Zgodnie z innym poglądem uzależnienie minimalnej dopusz-
czalnej warstwy półchłonnej od nominalnej wartości wysokiego
napięcia jest właściwe. Taki test jest prostszy do wykonania,
a jego wynik dostarcza podstawowej informacji o ewentualnym
wystąpieniu niezgodności. Przyczyna tej niezgodności może
być różna (zbyt mała filtracja lub niedokładność napięcia), ale
jej wyjaśnienie i eliminacja nie jest już rolą wykonawcy testów
specjalistycznych. Przyczynę niezgodności powinien ustalać ser-
wis, analizując wyniki wszystkich testów specjalistycznych oraz
wykonując własne testy.
Na obecnym etapie różnice zdań między uczestnikami prac
nie pozwoliły na sformułowanie propozycji dotyczącej ewen-
tualnej zmiany sposobu określania wymagania dla warstwy
półchłonnej.
RO.AC.4.1.Wydajność lampy rentgenowskiej
Propozycja 1 (RO.AC.4.1)
Wymaganie dotyczące minimalnej wydajności lampy rent-
genowskiej w radiografii ogólnej należy usunąć.
Zalecenie 5 (RO.AC.4.1)
Jeżeli lampa nie charakteryzuje się filtracją wynoszącą do-
kładnie 2,5 mm Al, można odstąpić od oceny wyniku testu
dotyczącego wydajności lampy rentgenowskiej w radiogra-
fii ogólnej.
W praktyce klinicznej może być istotne, aby ekspozycja trwała
bardzo krótko. Do osiągnięcia tego celu potrzebna jest odpo-
wiednio wysoka moc dawki [mGy/s] w połączeniu z odpowiednio
wysoką czułością detektora pozwalającą na uzyskanie obrazu
przy jak najmniejszej dawce [mGy]. Zależnie od konstrukcji lampy
i czułości detektora, odpowiednio szybka rejestracja obrazu jest
możliwa przy różnych wartościach obciążenia prądowo‑czaso-
wego [mAs]. Wymaganie dotyczące minimalnej wydajności wy-
rażonej w [mGy/mAs] nie ma więc bezpośredniego powiązania
z wymaganiami klinicznymi.
Negatywny wynik tego testu nie ma wpływu na praktykę kli-
niczną. Jeżeli wyznaczona wydajność jest niższa niż minimalna
wartość przewidziana w Rozporządzeniu, wynik testu można
w większości przypadków podważyć, argumentując, że filtracja
nie wynosi dokładnie 2,5 mm Al. Niezależnie od metody wyzna-
czenia filtracji (odczyt z tabliczek, pomiar multimetrem) otrzy-
manie „okrągłej” wartości wynoszącej dokładnie 2,5 mm Al jest
mało prawdopodobne.
Podczas dyskusji korespondencyjnej po Spotkaniu pojawiła
się sugestia, że dobrym testem sprawdzającym stan zespołu
lampy rentgenowskiej mogłoby być sprawdzanie stałości wydaj-
ności lampy w czasie.
