Page 22 - IFM_201405_v9.indd

vol. 3 5/2014 Inżynier i Fizyk Medyczny 236
artykuł \ article BHP \ OMS
małej częstotliwości w grupie 2B czynników możliwie kancero-
gennych dla ludzi [13]. Niezależnie od wspomnianych kontro-
wersji, nierozstrzygnięte są również pytania o skutki zdrowot-
ne przewlekłego występowania w organizmie wspomnianych
skutków oddziaływania pola magnetostatycznego podczas po-
ruszania się pracowników, polegających na pobudzaniu układu
nerwowego.
Niezależnie od rozstrzygnięć, jakie zostaną wypracowane
w przyszłych badaniach naukowych dotyczących skutków zdro-
wotnych omawianych narażeń, związane z nimi zagrożenia dla
bezpieczeństwa i utrudnienia w aktywności zawodowej wyma-
gają identyfikacji okoliczności występowania niepożądanych
skutków oddziaływania pola magnetostatycznego i wdrożenia
koniecznej do ich ograniczania profilaktyki.
Kryteria oceny zagrożeń
Zagrożeniawynikające z dynamicznych oddziaływań polamagneto-
statycznego są funkcją poziomu pola, jakie występuje w miejscach
aktywności pracowników przy jego źródle i parametrów opisują-
cych sposób przemieszczania się podczas aktywności (trajektorii
zmian położenia ciała i ich prędkości) – a więc zależnych zarówno
od rozkładu przestrzennego pola w otoczeniu magnesu, jak i od
parametrów charakteryzujących indywidualną aktywność ruchową
pracownika [2, 9, 11]. Relacje pracowników zatrudnionych przy ska-
nerach rezonansumagnetycznego z magnesami 1,5 T i 3 T wskazują
na konieczność unikania drażniących odczuć, doświadczanych pod-
czas wykonywania różnego typu czynności w pobliżu magnesu. Ba-
dania ankietowe wykazały również, że wspomniane skutki oddzia-
ływania pola magnetostatycznego zgłasza odsetek pracowników
wzrastający przy oddziaływaniu silniejszych pól [12].
Wobec wprowadzania do użytku źródeł coraz silniejszych pól
magnetostatycznych, coraz większego znaczenia nabiera ure-
gulowanie zasad wykonywania prac w ich otoczeniu. W związku
z tym wymagania nowej dyrektywy europejskiej 2013/35/UE
wskazują na potrzebę ochrony pracowników przed skutkami od-
działywania pola magnetostatycznego podczas poruszania się,
deklarując wprowadzenie limitów narażenia w tym zakresie zgod-
ne z zapowiadanymi zaleceniami ICNIRP (International Commission
on Non-Ionizing Radiation Protection) dotyczącymi ochrony przed
oddziaływaniem pól magnetycznych o częstotliwości mniejszej
od 1 Hz oraz ochrony przed skutkami oddziaływania pola magne-
tostatycznego podczas poruszania się pracowników [14]. Zalece-
nia ICNIRP, o których wspomina dyrektywa 2013/35/UE, zostały
opublikowane w czasopiśmie „Health Physics” w marcu 2014
roku [11]. ICNIRP znacznie rozszerzył rozpatrywane parametry
charakteryzujące profil oddziaływania pola magnetostatycznego
na ludzi. Tradycyjnie oceniano poziom ekspozycji oraz pochodną
indukcji magnetycznej względem czasu pola oddziałującego na
pracownika – takie parametry analizowano również w wykona-
nych w ubiegłych latach w kraju i na świecie badaniach zagrożeń
zawodowych w otoczeniu skanerów rezonansu magnetycznego
[2-7]. W nowych zaleceniach ICNIRP’2014 zaproponowano, aby
ocena narażeń środowiskowych – ze względu na skutki dynamicz-
nego oddziaływania pola magnetostatycznego podczas poru-
szania się w otoczeniu źródła pola – obejmowała szerszy zespół
parametrów:
––natężenie pola elektrycznego indukowanego w poruszają-
cym się organizmie,
––maksymalny zakres zmian poziomu narażenia pracownika
w ciągu 3 sekund,
––wartość międzyszczytową indukcji magnetycznej pola od-
działującego na pracownika,
––wartość szczytową pochodnej indukcji magnetycznej
względem czasu.
Zalecenia ICNIRP’2014 tradycyjnie nie precyzują, jak oceniać
narażenie ciała pracownika przebywającego w polach niejedno-
rodnych przestrzennie, to jest takiego, jakie występuje zawsze
na stanowiskach pracy w pobliżu magnesów skanerów rezonan-
su magnetycznego [3, 4, 6, 7, 10].
Są to więc nowe, znacznie zmodyfikowane w stosunku do tra-
dycyjnego podejścia, zasady oceny narażeń w środowisku pracy,
podlegające nadal dyskusji specjalistów. Obecnie kryteria oce-
ny zagrożeń elektromagnetycznych obowiązujące w Polsce nie
odnoszą się wprost do zagrożeń wynikających z dynamicznego
oddziaływania pola magnetostatycznego podczas poruszania
się pracownika. W związku z obowiązkiem transpozycji wyma-
gań Dyrektywy 2013/35/UE do prawa pracy w Polsce konieczne
będzie wypracowanie nowych zasad praktycznego stosowania
takich kryteriów, a także zweryfikowanie adekwatności zaleceń
profilaktycznych dla ograniczania związanych z nimi zagrożeń
zawodowych [5, 6, 14]. Jednak już obecnie zasadne jest przeana-
lizowanie relacji pomiędzy poziomem oddziaływania dynamicz-
nego, jakie może wystąpić w otoczeniu różnego typu skanerów
eksploatowanych w Polsce, a sposobem wykonywania czynno-
ści zawodowych.
Identyfikacja zagrożeń
dla poruszających się pracowników
w otoczeniu różnego typu skanerów
rezonansu magnetycznego
Najpopularniejsze skanery rezonansumagnetycznego eksploato-
wane w Polsce wyposażone są wmagnesy o indukcji 0,5, 1,5 lub 3
tesle (T). Urządzenia te mają zbliżoną konstrukcję geometryczną
(tj. podobny magnes tunelowy i ruchomy stół diagnostyczny, któ-
rego położenie modyfikowane jest ręcznie poprzez użycie konso-
li umieszczonej na obudowie magnesu, a także wymienne cewki
diagnostyczne). W związku z tym charakterystyka wielu czynności
wykonywanych przez pracowników jest podobna, niezależnie od
rodzaju wykorzystywanego skanera rezonansu magnetycznego,
a nawet wiele czynności przy skanerach rezonansu magnetyczne-
go przypomina czynności wykonywane przy skanerach tomogra-
fii komputerowej (CT).
Ponieważ najbardziej powszechne są skanery 1,5 T (ok. 50%
urządzeń eksploatowanych w Polsce), większość pracowników