vol. 4 5/2015 Inżynier i Fizyk Medyczny
294
radioterapia
\
radiotherapy
artykuł naukowy
\
scientific paper
medycyny oraz współpracy pomiędzy lekarzami, fizykami me-
dycznymi oraz elektroradiologami. Kolejne etapy procesu radio-
terapii przedstawiono na rysunku 1 [3].
Radioterapia jest jedną z najbardziej bezpiecznych metod
leczenia pod warunkiem prowadzenia ścisłej kontroli jakości
i zachowania wysokich standardów bezpieczeństwa. Czynnik
ludzki, awaria sprzętu lub nieprzestrzeganie procedur mogą do-
prowadzić do negatywnych skutków dla życia i zdrowia pacjenta.
Systemy kontroli jakości, analiza ryzyka i przestrzeganie proce-
dur odgrywają niezmiernie ważną rolę w procesie radioterapii.
Zdarzenia niepożądane w radioterapii
Szybki rozwój nowych technologii radioterapeutycznych znacz-
nie zmienił sposób planowania i realizacji leczenia w radioterapii
[4]. Planowanie leczenia realizowane jest w oparciu o trójwy-
miarowe obrazy tomograficzne pacjenta unieruchomionego
precyzyjnie i w sposób odtwarzalny. Ponadto dedykowane pro-
gramy wykorzystujące zaawansowane algorytmy matematycz-
ne pozwalają na przygotowanie zindywidualizowanych planów
leczenia wykorzystujących kolimator wielolistkowy MLC (
Multi-
leaf Collimator
) w procesie modulacji intensywności wiązki te-
rapeutycznej [3]. Szybki rozwój technologii oraz coraz większa
liczba pacjentów przyczyniają się do wzrostu ryzyka wystąpie-
nia zdarzeń niepożądanych (
adverse events
), zwłaszcza w przy-
padku niewystarczającej liczby wykwalifikowanego personelu
i szkoleń.
Zdarzenia niepożądane wpływają nie tylko bezpośrednio na
życie i zdrowie samych pacjentów, ale także na ograniczenie za-
ufania społeczeństwa w stosunku do radioterapii jako bezpiecz-
nej metody leczenia.
W literaturze dostępne są publikacje poświęcone zdarzeniom
niepożądanym w radioterapii, wydane m.in. przez Międzyna-
rodową Agencję Energii Atomowej IAEA (
International Atomic
Energy Agency
) i Międzynarodową Komisję Ochrony Radiologicz-
nej ICRP (
International Commission on Radiological Protection
).
Oprócz dostępnych publikacji ważną bazę informacyjną odno-
śnie zdarzeń niepożądanych stanowią systemy dedykowane do
rejestracji i klasyfikacji zdarzeń niepożądanych zarówno na po-
ziomie krajowym, jak i międzynarodowym. Umożliwiają one, po-
przez dostęp i analizę zgromadzonych danych, dokładną analizę
ryzyka w całym procesie radioterapii i uniknięcie podobnych
zdarzeń niepożądanych w przyszłości.
Coraz dokładniejsze mapowanie procesu radioterapii redu-
kuje liczbę czynników, które mogą doprowadzić do wystąpienia
zdarzeń niepożądanych. Podczas procesu mapowania danego
procesu i analizy ryzyka z nim związanego istotne jest zdefinio-
wanie czynników ryzyka wystąpienia zdarzeń niepożądanych.
Stanowi to podstawę pierwszego sposobu zdefiniowania profilu
ryzyka, który został zaproponowany przez Światową Organiza-
cję Zdrowia WHO (
World Health Organization
) i Światowy Sojusz
na Rzecz Bezpieczeństwa Pacjentów (
World Alliance for Patient
Safety
) [5]. W opracowanym profilu ryzyka dokonano oceny za-
kresu zdarzeń niepożądanych w radioterapii, w skali międzyna-
rodowej. W odpowiedzi na zgłoszenie podobnych zdarzeń nie-
pożądanych w radioterapii powołano międzynarodową grupę
ekspercką, w skład której wchodzili przedstawiciele wszystkich
państw, gdzie stosuje się radioterapię w procesie leczenia no-
wotworów. Do współpracy zaproszono również inne organiza-
cje, które biorą udział w zapewnieniu bezpieczeństwa pacjen-
tom oraz personelowi, takie jak IAEA [5].
Systemy raportowania zdarzeń niepożądanych funkcjonują w 9
krajach Europy: Finlandii, Danii, Holandii, Belgii, Wielkiej Brytanii,
Irlandii, Francji, Włoszech i Hiszpanii, w ramach których działa 18
różnych systemów raportowania. Większość systemów (11 z 18)
działa na zasadzie dobrowolnego zgłaszania zdarzeń, w pozosta-
łych istniejeobowiązekzgłaszaniazdarzeń.Systemycharakteryzu-
je różny stopnień dostępności, klasyfikacji zdarzeń i terminologii.
Kryteria klasyfikacji częstości występowania, a także określenie
etapu w procesie, w którym zdarzenie wystąpiło, sposób wykry-
wania, przyczyny, podjęte działania naprawcze lub korygujące itp.
znacznie ułatwią analizę i integrację systemów. Idealny system
raportowania zdarzeń niepożądanych w radioterapii to system
lokalny będący częścią zewnętrznego, np. krajowego systemu
o charakterze poufnym i anonimowym z systemem kodów wyko-
rzystanym do analizy uzgodnionych kryteriów klasyfikacji, rapor-
towania zdarzeń i monitorowania realizacji działań naprawczych.
Żaden z systemów raportowania nie jest doskonały.
W pracy opisano dwa systemy o zasięgu międzynarodowym
ROSIS i SAFRON, niepowiązane z żadnym z krajem europejskim
i jeden wybrany system o zasięgu krajowym PRISMA-RT.
Literatura dotycząca zapewnienia bezpieczeństwa w radio-
terapii, a także klasyfikacji i rejestracji zdarzeń niepożądanych
zrozumienia zasad fizyki, radiobiologii, ochrony radiologicznej,
Ocena i
kwalifikacja
pacjenta do
leczenia
Decyzja o
leczeniu
Ustalenie
protokołu
leczenia
Ustalenie
unierucho-
mienia dla
pacjenta
Wykonanie skanów
pacjenta do
planowania
leczenia, symulacja,
określenie objętości
Wykonanie
planu leczenia
Transfer
danych
Pozycjo‐
nowanie
pacjenta
Proces
napromie-
niania
Weryfikacja i
monitoro‐
wanie
leczenia
Sprzęt i
oprogramowanie
Rys. 1
Etapy procesu radioterapii. Źródło: [3].
