Page 33 - IFM_201405_v9.indd

Inżynier i Fizyk Medyczny 5/2014 vol. 3 247
artykuł / article radioterapia / radiotherapy
Radioterapia odgrywa ważną rolę w leczeniu nowo-
tworów a nowoczesne technologie takie jak IMRT
i VMAT są coraz bardziej dostępne w polskich Za-
kładach Radioterapii. Możliwości leczenia energią
jonizującą gwałtownie wzrosły umożliwiając nowe
sposoby leczenia pacjentów nawet z bardzo za-
awansowanymi zmianami nowotworowymi. Roz-
wój inżynierii medycznej i technik komputerowych
umożliwia dostarczenie bardzo konformalnego
rozkładu dawki w obrębie obszarów tarczowych
z jednoczesną ochroną zdrowych tkanek. Dzisiejsza
radioterapia umożliwia leczenie pacjentów z do-
bra kontrolą miejscową, z niewielką ilością działań
ubocznych a często w krótszym czasie niż to było
przeszłości. Zaawansowane technologie wymagają
ciągłego dokształcania wśród użytkowników aby
zapewnić optymalne leczenie. W niniejszej pracy
poglądowej przedstawiono kliniczne aspekty zwią-
zane z zastosowaniem zaawansowanych technik
radioterapii.
Wprowadzenie
Radioterapia jest szybko rozwijającą się dziedziną medy-
cyny. Postęp technologiczny w budowie akceleratorów
oraz coraz doskonalsze systemy do planowania leczenia
energią jonizującą umożliwiają bardzo precyzyjne poda-
nie dawki w obszarach tarczowych z jednoczesną ochro-
ną zdrowych tkanek i narządów. Niesie to za sobą wiele
korzyści klinicznych w postaci poprawy wyleczalności
miejscowej choroby nowotworowej z dobrze tolero-
waną toksycznością wczesną i późną leczenia zarówno
w terapii z konwencjonalnym frakcjonowaniem dawki,
jak i w hipofrakcjonacji [1-3]. Jednocześnie dysponując
bardzo precyzyjnymi sposobami planowania, realizacji
radioterapii i weryfikacji ułożenia pacjenta tuż przed na-
promienianiem, należy mieć świadomość, w jaki sposób
poszczególne etapy procesu napromienia mogą mieć
wpływ na ostateczny wynik leczenia (Tabela 1).
Pułapki i nadzieje
współczesnej radioterapii –
spojrzenie klinicysty
Joanna Topczewska-Bruns, Tomasz Filipowski
Zakład Radioterapii, Białostockie Centrum Onkologii, ul. Ogrodowa 12, 15-027 Białystok, tel. +48 85 664 67 53, e-mail:asiatb@poczta.onet.pl
Tabela 1 Elementy wpływające na proces planowania i realizacji radioterapii
Unieruchomienie pacjenta
o ułożenie na podstawkach stabilizujących – system AIO (All in One ), podstawka węglowa,
o maska (pięciopunktowe zapięcie, trzypunktowe zapięcie, ustniki z masy protetycznej),
o poduszki próżniowe, system bluebag
Konturowanie, specyfikacja dozymetryczna dla targetów i OAR
o dokładność fuzji z innymi badaniami,
o lokalizacja targetu przez lekarza, specyfikacja dawki dla targetów,
o sposób wrysowania OAR – płuca, rdzeń kręgowy,
o specyfikacja dawki dla OAR – zależność dawka – objętość, dawka średnia, dawka maksymalna
Planowanie
o wybór systemu do planowania leczenia (TPS),
o wybór algorytmów użytych do liczenia dawki
Weryfikacja planu leczenia
o wybory metody weryfikacji (fantom, matryca),
o typ fantomu lub matrycy
Weryfikacja ułożenia pacjenta na przyśpieszaczu liniowym
o weryfikacja portalowa (2D) vs tomografia stożkowa (3D) – kV vs MV,
o wybór ustawienia sposobu zbierania obrazów (presetu),
o metoda dopasowania obrazu (kości, szarości)
Realizacja planu
o wyjściowe dane parametrów dozymetrycznych akceleratora do wykonania modelu w TPS,
o jakość kontroli codziennej i okresowej (np. lasery, wydajność wiązki, MLC),
o kalibracja aparatów pomiędzy sobą (symulator, akcelerator),
o zmiana warunków anatomicznych w czasie frakcjonowanej radioterapii – przeplanowanie
Integralność przesyłu danych pomiędzy różnymi urządzeniami: tomografią komputerową, TPS, ak-
celeratorem, stacją portalową (weryfikacja 2D) i stożkową tomografią komputerową (weryfikacja
3D – XVI, Elekta oraz OBI, Varian)