Page 43 - IFM_201405_v9.indd

Inżynier i Fizyk Medyczny 5/2014 vol. 3 257
radioterapia / radiotherapy artykuł naukowy / scientific paper
terapeutycznego w izocentrum apa-
ratu terapeutycznego. Lokalizację
punktu izocentrum ustala się na
etapie tworzenia planu QA w SPL.
Procedurę tę zaprezentowano na
fotografii 8.
Z uwagi na potencjalne różnice
w realizacji konkretnego dynamicz-
nego planu leczenia przez stosowane
akceleratory, procedura weryfikacji
pomiarowej przeprowadzana jest
niezależnie na każdym aparacie terapeutycznym. Zyskujemy
wówczas pewność, że pacjentka może być leczona na dowolnym
akceleratorze, bez pogorszenia jakości realizowanej procedury.
Dodatkowo, oprócz weryfikacji pełnego planu dynamicznego,
identycznej kontroli poddawane są rozkłady dawek z poszczegól-
nych wiązek: 2 × tVMAT i cVMAT. Przykładowe wyniki weryfikacji
planów VMAT zaprezentowano w tabeli 3 oraz na fotografii 8c.
W przypadku, kiedy w rozkładzie dawki znaleźć można obszary
o niewielkimgradiencie dawki oraz regularnego kształtu, możliwy
jest quasi-punktowy pomiar dawki bezwzględnej przy zastosowa-
niu komory jonizacyjnej typu Farmer (FC-0,6 cm 3). W praktyce naj-
większy wkład w niepewność tej metody weryfikacji wprowadza
poprawność wyboru miejsca określania dawki (Fot. 9). Zaletą jest
natomiast brak konieczności rzutowania rzeczywistego zaplano-
wanego rozkładu dawki na płaszczyznę pomiarową. Metoda ta
stanowi zatem dobre uzupełnienie weryfikacji przy użyciu dwu-
wymiarowej matrycy detektorów (tabela 3).
Plany VMAT dla opisywanej techniki radioterapii w większo-
ści przypadków charakteryzują się wysokimi gradientami dawek
na niewielkich odległościach. Stosowane kolimatory MLC Agi-
lity (160-listkowe) umożliwiają definiowanie wyrafinowanych
kształtów segmentów pola promieniowania o niewielkich wy-
miarach. W przypadkach gdy wspomniane czynniki sprawiają
wrażenie, że rozdzielczość omówionych powyżej metod wery-
fikacji jest niewystarczająca z powodzeniem może być zastoso-
wana dozymetria filmowa [18], zaprezentowana na fotografii 10,
przy użyciu filmu typu gafchromic EBT3.
Omówione techniki weryfikacji 2D czy weryfikacji filmowej
dają pogląd co do wartości średnich otrzymanych wyników po-
miarów kontrolnych, jednak zlokalizowanie tych istotnych różnic
w dawkach w obszarze pacjenta, po realizacji planu na fantomie
lub filmie, niezależnie, czy z jednego kierunku czy wokół układu
pomiarowego, nie daje tej możliwości. Plan oceniany w ten spo-
sób daje pośrednie wyobrażenie o jego jakości, bez możliwości
oceny potencjalnego zagrożenia dla pacjenta w przypadku, gdy
przekroczenia dawek znajdą się w obszarze istotnych struktur
krytycznych, tj. rdzeń kręgowy, splot barkowy, przełyk czy krtań.
Włączenie do weryfikacji planów leczenia systemu Compass
v.3.1 (IBA-Dosimetry GmbH ) umożliwia wykonanie kalkulacji roz-
kładu dawki niezależnym algorytmem obliczeniowym (Collap-
sed Cone Convolution ) na podstawie kształtu segmentów planu
leczenia wyeksportowanego z SPL, jak również rekonstrukcji
Tabela 3 Ocena indeksu gamma (3%, 3 mm) planów VMAT na matrycy komór jonizacyjnych MatriXX Evolution współpracującej
z oprogramowaniem OmniPro-I’mRT v1.7.0021 oraz wyniki pomiaru dawki w punkcie komorą jonizacyjną typu Farmer (FC, 0,6
cm3) umieszczoną w fantomie RW3 (Fot. 9).
Pacjentka 1
(łuk1/łuk2/łuk3)
Pacjentka2
(łuk1/łuk2/łuk3)
Pacjentka3
(łuk1/łuk2/łuk3)
ELEKTA 1 95.55%/94.46%/95.98% 98.15%/98.49%/97.97% 97.00%/98.15%/98.49%
Suma wiązek 97.13% 99.07% 99.01%
ELEKTA 2 97.01%/95.36%/95.24% 95.24%/98.71%/94.97% 97.35%/96.19%/97.07%
Suma wiązek 96.34% 97.43% 98.36%
ELEKTA 3 94.92%/95.01%/94.99% 94.97%/97.53%/96.32% 98.03%/97.06%/98.15%
Suma wiązek 95.37% 96.92% 99.15%
FC+RW3(suma wiązek) 2.21% 0.25% -1.2%
Fot. 9 Rozkład dawki w fantomie RW3 – plan QA dla terapii VMAT ściany klatki piersiowej.
Pomiar dawki komorą Farmer może stanowić miarodajną metodę weryfikacji zaplanowanego
rozkładu dawki, pod warunkiem poprawnego umieszczenia części czynnej komory pomiarowej
w obszarze dawki jednorodnej.
Fot. 10 Rozkład dawki zmierzony filmem gafchromic EBT3. Dawka zmierzona w punkcie za-
znaczonym kolorem czerwonym wyniosła 1,431 Gy i różniła się o 1,1% od dawki podanej przez
SPL (1,415 Gy), natomiast w punkcie zaznaczonym kolorem zielonym 1,642 Gy (różnica na po-
ziomie 1,7% w stosunku do 1,671 Gy z SPL).
rozkładu dawki na podstawie danych pomiarowych matrycy
MatriXXEvolution z zastosowaniem wspomnianego wcześniej al-
gorytmu. Metoda ta pozwala zatem na wykonanie niezależnych
obliczeń sprawdzających poprawność działania SPL, jak rów-
nież na weryfikację poprawności realizacji planu leczenia przez