Page 42 - IFM_201405

vol. 3 5/2014 Inżynier i Fizyk Medyczny

256

radioterapia

\

radiotherapy

artykuł naukowy

\

scientific paper

w stosunku do pacjentek szczupłych znacznie mniejszą objęto-

ściowo tkankę płucną, przy czym objętość obszaru tarczowego

jest bardzo różna. Spośród wyników prezentowanych w tabeli

2 uwagę zwraca pozycja nr 10 – wyniki otrzymane dla pacjentki

z obszerną budową zarówno obszaru klatki piersiowej, jak rów-

nież z dużą objętością płuc (przypadek z Fot. 6 – strona lewa).

Uzyskanie parametru V

95%

dla obszaru PTV (objętość 1729 cm

3

)

powyżej 98% obszaru tarczowego okazało się niełatwe (osiągnię-

ty, zaakceptowany poziom to 3,51%PTV < V

95%

).

Etap IV: Kontrola planu.

Gotowy plan terapeutyczny, przeznaczony do realizacji na

pacjencie w celu weryfikacji poprawności obliczonego przez

SPL rozkładu dawki oraz poprawności jego realizacji przez ak-

celerator, zostaje poddany weryfikacji doświadczalnej i/lub

obliczeniowej.

Wcelu porównania rozkładu dawki zmierzonej z zaplanowaną,

konieczne jest przeliczenie planu pacjenta na geometrię dozy-

metrycznego układu pomiarowego. System Monaco v5.000.002

posiada bibliotekę podstawowych brył fantomów z układami

pomiarowymi dostępnymi obecnie na rynku, które użytkownik

może zastosować w procesie weryfikacji. Dodatkowo istnieje

możliwość uzupełniania wspomnianej biblioteki QA o tomogra-

fię układów pomiarowych dostosowanych do potrzeb i zasobów

użytkownika, np. o układ fantom RW3 – komora jonizacyjna, czy

fantom antropomorficzny.

Wśród metod weryfikacji rozkładu dawek zaplanowanego

przez SPL wyróżnia się pomiary punktowe (1D) – pomiar dawki ko-

morą jonizacyjną w wybranych punktach rozkładu (1D) przy uży-

ciu fantomu stałego równoważnego wodzie (np. RW3 – 98%po-

listyrol+2%TiO

2

), pomiary 2D – przestrzennego rozkładu dawek

zrzutowanego na płaszczyznę pomiarową (np. matryce komór

jonizacyjnych lub/i diod, film typu gafchromic) lub odtworzenia

rozkładu dawek wprzestrzeni 3D. Dostępne na rynku oprogramo-

wanie Compass (IBA Dosimetry GmbH) umożliwia ponadto rekon-

strukcję zmierzonego rozkładu dawek na obrazach tomograficz-

nych pacjenta (pomiar 3D).

Do celów weryfikacji planów VMAT napromieniania ściany

klatki piersiowej lub gruczołu piersiowego w NU-MED CDiTO

Katowice wykorzystywane są wszystkie wyżej wspomniane

metody dozymetryczne. Traktowane są one bowiem jako kom-

plementarne, ponieważ często wyniki uzyskiwane przy pomocy

jednej metody nie dają pewności co do prawidłowej realizacji

planu przez aparat terapeutyczny. Jest to konsekwencją ogra-

niczeń każdej z metod doświadczalnych oraz niepewności po-

miarowych wynikających zarówno z czynników ludzkich (dokład-

ność pozycjonowania, wybór punktu pomiarowego w rozkładzie

dawki), jak i z natury fizycznej oddziaływania promieniowania

z materią. Informacje brane pod uwagę przy podejmowaniu de-

cyzji o dopuszczeniu planu do realizacji na pacjencie, to zarówno

zgodność dawek punktowych w rozkładach SPL i zmierzonym

(do 2,5%), jak i kryterium indeksu gamma (γ < 1 w > 95% punk-

tów rozkładu).

Często stosowaną metodą weryfikacji poprawności realiza-

cji rozkładu dawek przez akcelerator jest (jak w omawianych

przypadkach) pomiar 2D w fantomie MultiCube przy pomocy

matrycy 1020 komór jonizacyjnych (ø4,5 mm, 0,08 cm

3

) – Ma-

triXX

Evolution

(IBA Dosimetry GmbH). Powierzchnia aktywna tego

urządzenia – 24,4 × 24,4 cm

2

sprawia, że rozległe pole napromie-

niania (jak na Fot. 4 i 7) może wykraczać poza matrycę detekto-

rów umieszczoną w izocentrum akceleratora, przez co mierzony

rozkład dawki jest zafałszowany (m.in. zniekształcony efektami

rozpraszania na brzegach fantomu) i nie daje prawdziwej infor-

macji w procesie wnioskowania weryfikacyjnego dla konkret-

nego planu. W celu zmniejszenia geometrycznych rozmiarów

pola napromieniania, matrycę umieszcza się w zmniejszonej

odległości SSD, poprzez pozycjonowanie powierzchni stołu

Fot. 8

Rozkłady dawek w płaszczyźnie matrycy pomiarowej umieszczonej w fantomie MultiCube – plan QA. Zmniejszenie SSD, tj. przesunięcie punktu izocentrum z płasz-

czyzny komór jonizacyjnych (a) na płaszczyznę stołu terapeutycznego (b), powoduje, że całe rozległe pole napromieniania mieści się w obszarze aktywnym urządzenia

pomiarowego (suma wszystkich łuków), c) przykładowa weryfikacja planu w systemie OmniProI’mRT

Page 42 - IFM_201405_v9.indd